________________
२३२
भगवतीअङ्गसूत्रं (२) १७/-/३/७०४ वट्टमाणा एवं जाव कम्मगसरीरचलणा।
से केणटेणं भंते ! एवं०० सोइंदियचलणार?, गोयमा! जनजीवा सोइंदिए वट्टमाणा सोइंदियपाओगाइं दव्वाइं सोइंदियत्ताए परिणामेमाणा सोइंदियचलणं चलिंसु वा चलंति वा चलिस्संति वा से तेणटेणं जाव सोतिंदियचलमा सो० २ एवं जाव फासिंदियचलणा।
से केणटेणं एवं वुच्चइ मणोजोगचलणार?, गोयमा ! जण्णं जीवा मणजोए वट्टमाणा मणजोगप्पाओगाइं दव्वाइं मणजोगत्ताए परिणामेमाणा मणजोगचलणं चलिंसु वा चलिंति वा चलिस्संति वा से तेणटेणं जाव मणजोगचलणा मण० २, एवं वइजोगचलणावि, एवं कायजोगचलणावि ॥
वृ. 'कई त्यादि, 'चलण'त्तिएजना एवस्फुटतरस्वभावा सरीरचलण'त्ति शरीरस्य-औदारिकादेश्वलना-तत्यायोग्यपुद्गलानां तद्रूपतया परिणमने व्यापारः शरीरचलना, एवमिन्द्रिययोगचलने अपि, ‘ओरालियसरीरचलणं चलिंसु'त्ति औदारिकशरीरचलनां कृतवन्तः अनन्तरं चलनाधर्मो भेदत उक्तः, अथ संवेगादिधर्मान् फलतोऽभिधित्सुरिदमाह
मू. (७०५) अह भंते ! संवेगे निव्वेए गुरुसाहम्मियसुस्सूसणया आलोयणया निंदणया गरहणयाखमावणया सुयसहायता विउसमणया भावे अप्पडिबद्धया विणिवट्टणया विवित्तसयणासणसेवणया सोइंदियसंवरे जाव फासिंदियसंवरे।
जोगपञ्चक्खाणे सरीरपञ्चक्खाणे कसायपच्चक्खाणे संभोगपञ्चक्खाणे उवहिपञ्चक्खाणे भत्तपच्चक्खाणेखमाविरागया भावसच्चे जोगसच्चे करणसच्चे मणसमन्नाहरणया वयसमन्नाहरणया कायसमन्नाहरणया कोहविवेगे जावमिच्छादसणसल्ल विवेगे नाणसंपन्नया दंसणसं० चरित्तसं० वेदणअहियासणया मारणंतियअहियासणया एएणं भन्ते ! पया किंपज्जवसणफला पन्नत्ता?
समणाउसो! गोयमा! संवेगेनिव्वेगेजावमारणंतियअहियास० एएणं सिद्धिपज्जवसाणफला पं० समणाउसो! ॥ सेवं भंते ! २ जाव विहरति ।
वृ. 'अहे'त्यादि, अथेतिपरिप्रश्नार्थः संवेए'त्तिसंवेजनंसंवेगो-मोक्षाभिलाषः 'निव्वेए'त्ति निर्वेदः-संसारविरक्तता 'गुरुसाहम्मियसुस्सूसणय'त्ति गुरूणां-दीक्षाघाचार्याणांसाधर्मिकाणां च-सामान्यसाधूनांयाशुश्रूषणता-सेवा सा तथा 'आलोयण'त्तिआ–अभिविधिना सकलदोषाणां लोचना-गुरुपुरतः प्रकाशनाआलोचना सैवालोचनता 'निंदणय'त्ति निन्दनं-आत्मनैवात्मदोषपरिकुत्सनं 'गरहणय'त्ति गर्हणं-परसमक्षमात्मदोषोद्भावनं।
_ 'खमावणय'त्ति परस्यासन्तोषवतःक्षमोत्पादनं विउसमणय'त्तिव्यवशमनता-परस्मिन् क्रोधान्निवर्त्तयति सति क्रोधोज्झनं, एतच्च दृश्यते, 'सुयस हायय'त्ति श्रुतमेव सहायो यस्यासौ श्रुतसहायस्तदभावस्तथा।।
'भावे अप्पडिबद्धय'त्ति भावे-हासादावप्रतिबद्धता-अनुबन्धवर्जनं 'विणिवट्टणय'त्ति विनिवर्तनं-विरणसंयमस्थानेभ्यः 'विवित्तसयणासणसेवणय'त्तिविविक्तानि-स्त्रयाद्यसंसक्तानि यानि शयनासनानि उपलक्षणत्वादुपाश्रयश्चतेषांया सेवना सा तथा श्रोत्रेन्द्रियसंवरादयः प्रतीताः 'जोपच्चक्खाणे'त्ति कृतकारितानुमतिलक्षणानां मनःप्रभृतिव्यापाराणां प्राणातिपातादिषु प्रत्याख्यानं-निरोधप्रतिज्ञानं योगप्रत्याख्यानं ।
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org