________________
भगवतीअङ्गसूत्रं (२) ११/-/१०/५१०
संजुत्ते सव्वागासस्स अनंतभागूणे।
दव्वओ णं अहेलोगखेत्तलोए अनंताई जीवदव्वाइं अनंताई अजीवदव्वाइं अनंता जीवाजीवदव्वा एवं तिरियलोयखेत्तलोएवि, एवंऊडलोयखेतलोएवि, दव्वओणंअलोए नेवस्थि जीवदव्वा नेवत्थि अजीवदव्या नेवत्थि जीवाजीवदव्वा एगे अजीवदव्वदेसे जाव सव्वागासअनंतभागूणे।
कालओणं अहेलोयखेत्तलोए न कयाइ नासि जाव निच्चे एवं जाव अहोलोगे।
भावओ णं अहेलोगखेत्तलोए अनंता वन्नपज्जवा जहा खंदए जाव अनंता अगुरुयलहुयपज्जवा एवंजावलोए, भावओ णं अलोएनेवत्थिवन्नपज्जवाजाव नेवत्थि अगुरुयलहुयपजवा एगे अजीवदव्वदेसे जाव अनंतभागूणे ॥
वृ. 'रायगिहे' इत्यादि, 'दब्बलोए'त्ति द्रव्यलोक आगमतो नोआगमतश्च, तत्रागमतो द्रव्यलोको लोकशब्दार्थःज्ञस्तत्रानुपयुक्तः ‘अनुपयोगोद्रव्य'मिति वचनात्, आह चमङ्गलंप्रतीत्य द्रव्यलक्षणम्॥१॥ “आगमओऽनुवउत्तो मंगलसद्दाणुवासिओ वत्ता।
तनाणलद्धिजुत्तो उ नोवउत्तोत्ति दव्वं ॥"ति __नोआगमतस्तुज्ञशरीरभव्यशरीरतद्वयतिरिक्तभेदात्रिविधः, तत्र लोकशब्दार्थःज्ञस्यशरीरं मृतावस्थं ज्ञानापेक्षया भूतलोकपर्यायतया घृतकुम्भवल्लोकः स च ज्ञशरीररूपो द्रव्यभूतो लोको ज्ञशरीरद्रव्यलोकः, नोशब्दश्चेह सर्वनिषेधे, तथा लोकशब्दार्थं ज्ञास्यति यस्तस्य शरीरं सचेतनं भाविलोकभावत्वेन मदुघटवद्भव्यशरीरद्रव्यलोकः, नोशब्दश्चेह सर्वनिषेधे, तथा लोकशब्दार्थं ज्ञास्यति यस्तस्य शरीरं सचेतनं भाविलोकभावत्वेन मधुघटव भव्यशरीरद्रव्यलोकः, नोशब्द इहापि सर्वनिषेध एव, ज्ञशरीरभव्यशरीरव्यतिरिक्तश्चद्रव्यलोकोद्रव्याण्येवधर्मास्तिकायादीनि, आह च॥१॥ "जीवमजीवे रूविमरूवि सपएस अप्पएसे य ।
जाणाहि दव्वलोयं निच्चमणिचंचजंदव्वं ॥" इहापिनोशब्दः सर्वनिषेधेआगमशब्दवाच्यस्य ज्ञानस्य सर्वथा निषेधात्, 'खेत्तलोए'त्ति क्षेत्ररूपो लोकः स क्षेत्रलोकः, आह च॥१॥ “आगासस्स पएसा उटुं च अहे य तिरियलोए य।
जाणाहि खेत्तलोयं अनंतजिणदेसियं सम्मं ॥" 'काललोए'त्ति कालः-समयादि-तद्रूपो लोकः काललोकः, आह च॥१॥ "समयावली मुहत्ता दिवसअहोत्तपक्खमासा य।
संवच्छरजुगपलिया सागरउस्सप्पिपरियट्टा ॥" 'भावलोए'त्तिभावलोकोद्वेधा-आगमतोनोआगमतश्च, तत्रागमतोलोकशब्दार्थःज्ञस्तत्र चोपयुक्तः भावरूपो लोको भावलोक इति नो आगमस्तु भावा-औदायिकादयस्तद्रूपो लोको भावलोकः, आहू च॥१॥ “ओदइए उवसमिए खइए य तहा खओवसमिए य।
परिणामसनिवाए यछव्विहो भालोगो उ॥" इति
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org