________________
२०२
भगवतीअङ्गसूत्रं (२) १६/-/9/६६५ गोयमा! पमायं पडुच्च, से तेणटेणंजाव अधिकरणंपि, एवंमणुस्सेवि, तेयासरीरंजहाओरालियं, नवरंसव्वजीवाणं भाणियव्वं, एवं कम्मगसरीरंपि ।
जीवेणंभंते! सोइंदियंनिव्वत्तेमाणे किंअधिकरणीअधिकरणं?,एवंजहेवओरालियसरीरं तहेव सोइंदियंपि भाणियव्वं, नवरंजस्स अस्थि सोइंदियं, एवं चक्खिदियघाणिदियजिब्भदियफासिंदियाणवि, नवरं जाणियव्वं जस्स जं अत्थि।
जीवे णं भंते ! मणजोगं निव्वत्तमाणे किं अधिकरणी अधिकरणं, एवं जहेव सोइंदियं तहेव निरवसेसं, वइजोगो एवं चेव, नवरं एगिदियवजाणं, एवं कायजोगोवि, नवरं नव्वजीवाणं जाव वेमाणिए । सेवं भंते!२ त्ति॥
वृ. 'कतिणं भंते !'इत्यादि, 'अहिगरणीवि अहिगरणंपि'त्ति पूर्ववत् ‘एवं चेव'त्तिअनेन जीवसूत्राभिलापः पृथिवीकायिकसूत्रे समस्तो वाच्य इति दर्शितम्, ‘एवं वेउव्वि'इत्यादि व्यक्तं, नवरं 'जस्स अस्थि'त्ति इह तस्य जीवपदस्य वाच्यमिति शेषः ।
तत्र नारकदेवानां वायोः पञ्चेन्द्रियतिर्यङ्मनुष्याणां च तदस्तीति ज्ञेयं, ‘पमायं पडुच्च'त्ति इहाहारकशरीरं संयमवतामेव भवति तत्र चाविरतेरभावेऽपि प्रमादादधिकरणित्वमवसेयं, दण्डकचिन्तायांचाहारकं मनुष्यस्यैव भवतीत्यत उक्तम्
‘एवं मणुस्सेवित्ति, 'नवरं ज़स्स अस्थि सोइंदियं ति तस्य वाच्यमिति शेषः तच्चैकेन्द्रियविकलेन्द्रियवर्जानामन्येषां स्यादिति ।।
शतकं-१६ उद्देशकः-१ समाप्तः
-शतकं-१६ उद्देशकः-२:वृ.प्रथमोद्देशकेजीवानामधिकरणमुक्तं, द्वितीयेतुतेषामेवजराशोकादिकोधरम्म उच्यते इत्येवंसम्बन्धस्यास्येदमादिसूत्रम्
मू. (६६६) रायगिहे जाव एवं वयासी-जीवाणं भंते ! किं जरा सोगे?, गोयमा ! जीवाणंजरावि सोगेवि, से केणटेणंभंते! एवंवु० जाव सोगेवि?, गोयमा! जेणंजीवा सारीरं वेदणं वेदेति तेसिणं जीवाणं जरा जेणं जीवा माणसं वेदणं वेदेति तेसि णं जीवाणं सोगे से तेणडेणं जाव सोगेवि, एवं नेरइयाणवि, एवंजाव थणियकुमाराणं ।
पुढविकाइयाणं भंते ! किं जरा सोगे ?, गोयमा ! पढविकाइयाणं जरा नो सोगे. से केणढेणं जाव नो सोगे?, गोयमा ! पुढविकाइयाणं सारीरं वेदणं वेदेति नो मानसं वेदणं वेदेति से तेणतुणंजाव नो सोगे, एवंजाव चउरिदियाणं, सेसाणं जहा जीवाणं जाव वेमाणियाणं, सेवं भंते ! २ त्ति जाव पज्जुवासति ॥
वृ. 'रायगिहे'इत्यादि, 'जर'त्ति 'ज़ वयोहानौ' इति वचनात् जरणं जरा-वयोहानि शारीरदुःखरूपा चेयमतो यदन्यदपि शारीरं दुःखं तदनयोपलक्षितं, ततश्च जीवानां किं जरा भवति?, 'सोगे'तिशोचनंशोको-दैन्यम्, उपलक्षणत्वादेवचास्यसकलमानसदुःखपरिग्रहस्ततश्च उत शोको भवतीति।
चतुर्विंशतिदण्डकेच येषांशरीरंतेषांजरा येषांतुमनोऽप्यस्ति तेषामुभयमिति॥अनन्तरं वैमानिकानांजराशोका वुक्तौ अथ तेषामेव विशेषस्य शक्रस्य वक्तव्यतामभिधातुकाम आह
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org