________________
१७४
भगवतीअङ्गसूत्रं (२) १५/-1-1६४५
भविष्यतीति, 'अच्छंति निर्मलं 'पत्थं ति पथ्यं-रोगोपशमहेतुः जच्चं ति जात्यं संस्काररहितं 'तणय'तितनुकं सुजरमित्यर्थः ‘फालियवण्णाभंति स्फटिकवर्णवदाभायस्य तत्तथा, अत एव 'ओरालं तिप्रधानम् उदगरयणं'तिउदकमेवरलमुदकरलंउदकजातौ तस्योत्कृष्टत्वात्, वाहणाई पन्जेंति'त्ति वलीवदिवाहनानि पाययन्ति 'अच्छंति निर्मलं जच्चंति अकृत्रिमं 'तावणिज्जति तापनीयंतापसहं महत्थं तिमहाप्रयोजनं महग्धं तिमहामूल्यं महरिहंतिमहतांयोग्यं विमलं ति विगतागन्तुकमलं 'निम्मलं'तिस्वाभाविकमलरहितं नित्तलं'तिनिस्तलमतिवृत्तमित्यर्थः 'निक्कलं'ति निष्कलं त्रासादिरत्नदोषरहितं 'वइररयणं ति वज्राभिधानरलं, 'हियकामए'त्तिइह हितंअपायाभावः ‘सुहकामए'त्ति सुखं-आनन्दरूपं पत्थकामए'त्ति पथ्यमिव पथ्यं-आनन्दकारणं वस्तु 'आनुकंपिए'त्ति अनुकम्पया चरतीत्यानुकम्पिकः 'निस्सेयसए'त्ति निश्रेयसं यन्मोक्षमिच्छतीति नैःश्रेयसिकः, अधिकृतवाणिजस्योक्तैरेव गुणैः कैश्चिद्युगपद्योगमाह_ हिए'त्यादि, 'तं होउअलाहि पज्जत्तंणे'त्ति तत्-तस्माद्भवतुअलं पर्याप्तमित्येते शब्दाः प्रतिषेधवाचकत्वेनैकार्था आत्यन्तिकप्रतिषेधप्रतिपादनार्थमुक्ताः ‘णे'त्तिनः-अस्माकं सउवसग्गायावित्तिइहचापीति सम्भावनार्थः, 'उग्गविसं'तिदुर्जरविषं 'चंडविसं'तिदष्टकनरकायस्य झगिति व्यापकविषं 'घोरविसं'ति परम्पराया पुरुषसहस्रस्यापि हननसमर्थविषं महाविषं'ति जम्बूद्वीप-प्रमाणस्यापि देहस्य व्यापनसमर्थविषम् 'अइकायमहाकायंति कायान् शेषाहीनामतिक्रान्तोऽ-तिकायोऽतएवमहाकायस्ततःकर्मधारयः,अथवाऽतिकायानांमध्ये महाकायोऽतिकायमहा-कायोऽतस्तं, 'मसिमसाकालगत्तिमषी-कज्जलंमूषाच-सुवादितापनभाजनविशेषस्ते इव कालको यः स तथा तं 'नयणविसरोसपुत्रं तिनयनविषेण-दृष्टिविषेण रोषेण च पूर्णो यः स तथा तम् ‘अंजणपुंजनिगरप्पगासंति अञ्जनपुञ्जानां निकरस्येव प्रकाशोदीप्तिर्यस्य स तथातं. -पूर्वकालवर्णत्वमुक्तमिहतुदीप्तिरितिनपुनरुक्ततेति, रत्तछंतिरक्ताक्षं जमलजुय -लचंचलचलंतजीहंति जलं-सहवर्तियुगलं-द्वयंचञ्चलंयथाभवत्येवंचलन्त्योः-अतिचपलयोर्जिह्वयोर्यस्य स तथा तं, प्राकृतत्वाच्चैवं समासः, 'घरणितलवेणिभूयंति घरणीतलस्य वेणीभूतोवनिताशिरसः केशबन्धविशेष इव यः कृष्णत्वदीर्घत्वश्लक्ष्णपश्चाद्भागत्वादिसाधातस तथा तम 'उक्कडफडकुडिलजलकखडवियडफडाडोवकरणदच्छंति उत्कटोबलवताऽडन्येनाध्वंसनीयत्वात् स्फुटो-व्यक्तः प्रयत्नविहितत्वात् कुटिलो-वक्रस्तत्स्वरूपत्वात् जटिलः-स्कन्धदेशे केशरिणामिवाहीनां केसरसद्भावात् कर्कशो-निष्ठुरो कलवत्वात् विकटो-विस्तीर्णो यः स्फटाटोपः-फणासंरम्भस्तत्करणे दक्षो यः स तथा तं ।
'लोहागरधम्ममाणधमधमेंतघोसं तिलोहस्येवाकरेभायमानस्य-अग्निना ताप्यमानस्य धमधमायमानो धमधमेतिवर्णव्यक्तिमिवोत्पादयन् घोषः-शब्दो यस्य स तथा तम्, 'अनागलियचंडतिव्वरोसं'ति अनिर्गलितः-अनिवारितोऽनाकलितोवाऽप्रमेयश्चण्डःतीव्रो रोषो यस्य स तथा तं, 'समुहियतुरियचवलं धमंतंति शुनो मुखं श्वमुखं तस्येवाचरणं श्वमुखिकाकौलेयकस्येव भषणं तां त्वरितं च चपलमतिचटुलतय धमन्तं-शब्दं कुर्वन्तमित्यर्थः 'सरसरसरसरस्स'त्तिसर्पगतेरनुकरणम् ‘आइचंनिज्झायइतिआदित्यं पश्यतिष्टिलक्षणविषस्य तीक्ष्णतार्थं सभंडमत्तोवगरणमायाय'त्तिसह भाण्डमात्रया-पणितपरिच्छदेन उपकरणमात्रया
For Private & Personal Use Only
Jain Education International
For Private
www.jainelibrary.org