________________
१८६
स्थानाङ्ग सूत्रम् ३/४/२२२ विवक्षयौदयिकः, क्षायिकादिश्च ज्ञानादिरूपः, ततो भावं-ज्ञानादि प्रतीत्य प्रत्यनीकस्तेषां वितथप्ररूपणतो दूषणतो वा, यथा॥१॥ “पाययसुत्तनिबद्धं को वा जाणइ पणीय केणेयं? ।
किंवा चरणेणंतू दानेन विना उकिं हवइ" इति, सूत्र-व्याख्येयमर्थः-तद् व्याख्यानं नियुक्त्यादिस्तदुभयं-द्वितयमिति तत्प्रत्यनीकता॥१॥ “काया वया यते च्चिय तेचेवपमाय अप्पमाया य ।
मोक्खाहिगारियाणंजोइसजोणीहि किं कजं?" इत्यादिदूषणोद्मावनमिति । उक्ता कल्पस्थितिर्गर्भजमनुजानामेव तच्छरीरं च मातापितृहेतुकमिति तयोस्तदङ्गेषु हेतुत्वे विभागमाह
मू. (२२३) ततो पितियंगा पं० २०-अट्ठी अद्विभंजा केसमंसुरोमनहे। तओ माउयंगा पं०२०-मंसे सोणिते मत्थुलिंगे
वृ.सूत्रद्वयंकण्ठ्यं, केवलं पितुः-जनकस्याङ्गानि-अवयवाः पित्रङ्गानि प्रायः शुक्रपरिणतिरूपाणीत्यर्थः, अस्थि प्रतीतं १ अस्थिमिजा-अस्थिमध्यरसः २ केशाच-शिरोजाः श्मश्रु चकूर्चः रोमाणिच-कक्षादिजातानिनखाश्च-प्रतीताःशोणितं-रक्तं, मस्तुलिङ्ग-शेष मेदःफिप्फिसादि, कपालमध्यवर्तिभेजकमित्येके।पूर्वोक्तस्थविरकल्पस्थितिप्रतिपन्नस्य विशिष्टनिर्जराकारणान्यभिधातुमाह
मू. (२२४) तिहिं ठाणेहिं समणे निग्गंथे महानिजरे महापज्जवसाणे भवति, तं-कया णं अहं अप्पं वा बहुयं वा सुयं अहिजिस्सामि, कया णंअहमेकल्लविहारपडिमं उवसंपज्जित्ता णं विहरिस्सामि, कया णंहमपच्छिममारणंतितसंलेहणाझूसणाझूसिते भत्तपाणुपडियाइक्खिते पाओवगते कालं अनवकंखमाणे विहरिस्सामि, एवं स मणसा स वयसा स कायसा पागडेमाणे निग्गंधे महा-निजरे महापजवसाणे भवति।
तिहिं ठाणेहिं समणोवासते महानिजरे महापञ्जवसाणे भवति, तं०-कया णमहमप्पं वा बहुयंवा परिग्गहं परिचइस्सामि १ कयाणंअहंमुंडे भवित्ता आहगारातोअनगारितंपव्वइस्सामि २ कयाणंअहंअपच्छिममारणंतियसंलेहणाझूसणाझूसितेभत्तपाण-पडियातिक्खते पाओवगते कालं अनवकंखमाणे विहरिस्सामि ३, एवंसमणसासवयसा सकायसापागडेमाणे समणोवासते महानिज्जरे महापज्जवसाणे भवति।
वृ.'तिही'त्यादि सुगम, नवरं महती निर्जरा-कर्मक्षपणा यस्य स तथा महत्-प्रशस्तमात्यन्तिकं वा पर्यवसानं-पर्यन्तं समाधिमरणतोऽपुनर्मरणतो वा जीवितस्य यस्य स तथा, अत्यन्तं शुभाशयत्वादिति, एवंसमणस'त्ति एवमुक्तलक्षणंत्रयं, सइति-साधुः ‘मणस'त्तिमनसा इस्वत्वं प्राकृतत्वात्, एवं स वयसत्ति वचसा स 'कायस'त्ति कायेनेत्यर्थः, सकारागमः प्राकृतत्वादेव, त्रिभिरपि करणैरित्यर्थः, अथवा स्वमनसेत्यादि, प्रधारयन्-पर्यालोचयन् क्वचित्तुपागडेमाणेत्ति पाठस्तत्र प्रकटयन् व्यक्तीकुर्वन्नित्यर्थः। यथाश्रमणस्यतथा श्रमणोपासकस्यापित्रीणि निर्जरादिकारणानीति दर्शयन्नाह-'तिही'त्यादि, कण्ठ्यं । अनन्तरं कर्मनिर्जरोक्ता, सा च पुद्गलपरिणामविशेषरूपेतिपुद्गलपरिणाम-विशेषमभिधातुमाह
मू. (२२५) तिविहे पोग्गलपडिघाते, पं० तं०-परमाणुपोग्गले परमाणुपोग्गलं पप्प
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org