SearchBrowseAboutContactDonate
Page Preview
Page 327
Loading...
Download File
Download File
Page Text
________________ ३१० पाणिनीय-अष्टाध्यायी-प्रवचनम् उदा०-वृक्षाय । वृक्ष के लिये। प्लक्षाय । पिलखण के लिये। वृक्षाभ्याम् । दो वृक्षों के द्वारा/के लिये/से। प्लक्षाभ्यम् । दो पिलखणों के द्वारा/के लिये/से। सिद्धि-वृक्षाय । वृक्ष+डे । वृक्ष+य। वृक्षा+य। वृक्षाय।। यहां 'वृक्ष' शब्द से स्वौजस०' (४।१।२) से डे' प्रत्यय है। डेर्य:' (७।१।१३) से 'डे' के स्थान में 'य' आदेश होता है। इस सूत्र से इस यत्रादि, सुप्, 'य' (डे) प्रत्यय के परे होने पर वृक्षस्थ अकार को दीर्घ होता है। ऐसे ही प्लक्ष' शब्द से-प्लक्षाय । 'भ्याम्' प्रत्यय में-वृक्षाभ्याम्, प्लक्षाभ्याम् । एत्-आदेशः (३) बहुवचने झल्येत्।१०३। प०वि०-बहुवचने ७१ झलि ७१ एत् १।१। अनु०-अङ्गस्य, अत:, सुपीति चानुवर्तते। अन्वय:-अतोऽङ्गस्य बहुवचने झलि सुपि एत् । अर्थ:-अकारान्तस्याऽङ्गस्य बहुवचने झलादौ सुपि प्रत्यये परत एकारादेशो भवति । उदा०-वृक्षेभ्यः, प्लक्षेभ्य: । वृक्षेषु, प्लक्षेषु। आर्यभाषा: अर्थ-(अत:) अकार जिसके अन्त में है उस (अङ्गस्य) अङ्ग को (बहुवचने) बहुवचन में (झलि) झलादि (सुपि) सुप् प्रत्यय परे होने पर (एत्) एकारादेश होता है। उदा०-वक्षेभ्यः । वृक्षों के लिये/से। प्लक्षेभ्यः । पिलखणों के लिये/से। वृक्षेषु । वृक्षों मे। प्लक्षेषु । पिलखणों में। सिद्धि-वृक्षेभ्यः। यहां वृक्ष' शब्द से स्वौजस०' (४।१।२) से 'भ्यस्' प्रत्यय है। इस सूत्र से वृक्ष' शब्द के अन्त्य अकार को, बहुवचन, झलादि, भ्यस् प्रत्यय परे होने पर एकारादेश होता है। ऐसे ही 'प्लक्ष' शब्द से-प्लक्षेभ्यः। सुप्' (७।३) प्रत्यय में-वृक्षेषु, प्लक्षेषु। एत्-आदेशः (४) ओसि च।१०४। प०वि०-ओसि ७१ च अव्ययपदम्। अनु०-अङ्गस्य, अत:, एदिति चानुवर्तते । अन्वय:-अतोऽङ्गस्य ओसि च एत्। Jain Education International For Private & Personal Use Only www.jainelibrary.org
SR No.003301
Book TitlePaniniya Ashtadhyayi Pravachanam Part 06
Original Sutra AuthorN/A
AuthorSudarshanacharya
PublisherBramharshi Swami Virjanand Arsh Dharmarth Nyas Zajjar
Publication Year1999
Total Pages802
LanguageHindi, Sanskrit
ClassificationBook_Devnagari
File Size12 MB
Copyright © Jain Education International. All rights reserved. | Privacy Policy