SearchBrowseAboutContactDonate
Page Preview
Page 128
Loading...
Download File
Download File
Page Text
________________ १११ षष्ठाध्यायस्य प्रथमः पादः अन्वयः-संहितायां तस्मात् {पूर्वसवर्णदीर्घात्} शस: पुंसि नः। अर्थ:-संहितायां विषये तस्मात् पूर्वोक्तसवर्णदीर्घादुत्तरस्य शसोऽवयवस्य सकारस्य स्थाने पुंसि नकारादेशो भवति। उदा०-वृक्षान् । अग्नीन् । वायून्। कर्तृन्। हर्तृन्। आर्यभाषा: अर्थ-(संहितायाम्) सन्धि-विषय में (तस्मात्) उस पूर्वोक्त सवर्ण दीर्घ एकादेश से उत्तर (शस:) शस् के अवयव सकार के स्थान में (पुंसि) पुंलिङ्ग में (न:) नकार आदेश होता है। उदा०-वृक्षान् । सब वृक्षों को। आनीन् । सब अग्नियों को। वायून् । सब वायुओं को। कर्तृन् । सब कर्ताओं को । हर्तृन् । सब हर्ताओं को। सिद्धि-(१) वृक्षान् । वृक्ष+शस् । वृक्ष+अस् । वृक्षास् । वृक्षान्। यहां प्रथमयो: पूर्वसवर्णः' (६।१।९९) से पूर्वसवर्ण दीर्घ रूप (आ) एकादेश होकर इस सूत्र से 'शस्' के सकार को नकार आदेश होता है। (२) अग्नीन् । अग्नि+शस् । अग्नि+अस् । आनीस् । अग्नीन् । यहां पूर्ववत् पूर्वसवर्ण दीर्घ (ई) एकादेश होकर इस सूत्र से 'शस्' के सकार को नकार आदेश होता है। (३) वायून् । वायु+शस् । वायु+अस् । वायूस् । वायून् । यहां पूर्ववत् पूर्वसवर्ण दीर्घ (ऊ) एकादेश होकर इस सूत्र से 'शस्' के सकार को नकार आदेश होता है। (४) कर्तृन् । कर्तृ+शस् । कर्तृ+अस् । कर्तृस् । कर्तृन्। यहां पूर्ववत् पूर्वसवर्ण दीर्घ (ऋ) एकादेश होकर इस सूत्र से 'शस्’ के सकार को नकार आदेश होता है। ऐसे ही हर्तृ शब्द से-हर्तन् । पूर्वसवर्णदीर्घ-प्रतिषेधः (३२) नादिचि।१०३। प०वि०-न अव्ययपदम्, आत् ५।१ इचि ७।१। अनु०-संहितायाम्, एक:, पूर्वपरयो:, दीर्घ:, पूर्वसवर्ण इति चानुवर्तते। अन्वय:-संहितायाम् आद् इचि पूर्वपरयो: पूर्वसवर्णो दीर्घ एको न। अर्थ:-संहितायां विषयेऽवर्णाद् इचि परत: पूर्वपरयो: स्थाने पूर्वसवर्णदीर्घ एकादेशो न भवति।
SR No.003300
Book TitlePaniniya Ashtadhyayi Pravachanam Part 05
Original Sutra AuthorN/A
AuthorSudarshanacharya
PublisherBramharshi Swami Virjanand Arsh Dharmarth Nyas Zajjar
Publication Year1999
Total Pages754
LanguageHindi, Sanskrit
ClassificationBook_Devnagari
File Size25 MB
Copyright © Jain Education International. All rights reserved. | Privacy Policy