SearchBrowseAboutContactDonate
Page Preview
Page 259
Loading...
Download File
Download File
Page Text
________________ २४२ पाणिनीय-अष्टाध्यायी-प्रवचनम् ठञ् (२६) शतसहस्त्रान्ताच्च निष्कात्।११६। प०वि०-शत-सहस्रान्तात् ५।१ च अव्ययपदम् निष्कात् ५।१। स०-शतं च सहस्रं च ते शतसहस्रे, शतसहस्रे अन्ते यस्य तत्-शतसहस्रान्तम्, तस्मात्-शतसहस्रान्तात् (इतरेतरयोगद्वन्द्वगर्भितबहुव्रीहिः)। अनु०-तत्, अस्य, अस्ति, अस्मिन्, इति, नित्यम्, ठञ् इति चानुवर्तते। अन्वय:-तत् शतसहस्रान्ताद् निष्कादस्य, अस्मिन्निति च नित्यं ठञ्, अस्ति। अर्थ:-तद् इति प्रथमासमर्थात् शतान्तात् सहस्रान्ताच्च निष्कशब्दात् प्रातिपदिकाद् अस्येति षष्ठ्यर्थे, अस्मिन्निति च सप्तम्यर्थे नित्यं ठञ् प्रत्ययो भवति, यत् प्रथमासमर्थमस्ति चेत् तद् भवति । उदा०-(शतान्तम्) निष्कशतमस्य, अस्मिन् वाऽस्ति-नैष्कशतिक: । (सहस्रान्तम्) निष्कसहस्रमस्य, अस्मिन् वाऽस्ति-नैष्कसहस्रिकः । आर्यभाषा: अर्थ-(तत्) प्रथमा-समर्थ (शतसहस्रान्तात्) शत और सहस्र शब्द जिसके अन्त में हैं उस (निष्कात्) निष्क प्रातिपदिक से (अस्य) षष्ठी-विभक्ति और (अस्मिन्निति) सप्तमी-विभक्ति के अर्थ में (नित्यम्) सदा (ठञ्) ठञ् प्रत्यय होता है (अस्ति) जो प्रथमा-समर्थ है यदि वह 'अस्ति' हो। उदा०-(शतान्त) निष्कशत सौ निष्क इसके हैं वा इसमें हैं यह-नैष्कशतिक। सौ निष्कवाला। (सहस्रान्त) निष्कसहस्र हजार निष्क इसके हैं वा इसमें हैं यह-नैष्कसहस्रिक। हजार निष्कवाला। निष्क-८० रत्ती का सोने का सिक्का। सिद्धि-नैष्कशतिकः । निष्कशत+सु+ठञ् । नैष्कशत्+इक । नैष्कशतिक+सु । नैष्कशतिकः। यहां प्रथमा-समर्थ, शतान्त 'निष्कशत' शब्द से अस्य (षष्ठी) और अस्मिन् (सप्तमी) अर्थ में इस सूत्र से नित्य ठञ्' प्रत्यय है। शेष कार्य पूर्ववत् है। ऐसे ही-नैष्कसहस्त्रिकः । यप् (२७) रूपादाहतप्रशंसयोर्यप् ।१२०। प०वि०-रूपात् ५ १ आहत-प्रशंसयो: ७।२ यप् ११ । Jain Education International For Private & Personal Use Only www.jainelibrary.org
SR No.003299
Book TitlePaniniya Ashtadhyayi Pravachanam Part 04
Original Sutra AuthorN/A
AuthorSudarshanacharya
PublisherBramharshi Swami Virjanand Arsh Dharmarth Nyas Zajjar
Publication Year1998
Total Pages536
LanguageHindi, Sanskrit
ClassificationBook_Devnagari
File Size20 MB
Copyright © Jain Education International. All rights reserved. | Privacy Policy