SearchBrowseAboutContactDonate
Page Preview
Page 18
Loading...
Download File
Download File
Page Text
________________ पञ्चमाध्यायस्य प्रथमः पादः प्राकक्रीतीयार्थप्रत्ययप्रकरणम छ-अधिकारः (१) प्राक् क्रीताच्छः।१। प०वि०-प्राक् ११ क्रीतात् ५।१ छ: ११ । अन्वय:-क्रीतात् प्राक् छः ।। अर्थ:-तिन क्रीतम् (५।१।३७) इति वक्ष्यति । तस्मात् क्रीत-शब्दात् प्राक् छ: प्रत्ययो भवतीत्यधिकारोऽयम् । वक्ष्यति तस्मै हितम्' (५ ।१५) इति । वत्सेभ्यो हित:-वत्सीयो गोधुक् । करभेभ्यो हित:-करभीय उष्ट्र: । आर्यभाषा: अर्थ-(क्रीतात्) तेन क्रीतम्' (५।१।३७) इस सूत्र में जो क्रीत' शब्द पढ़ा है उससे (प्राक) पहले-पहले (छ:) छ प्रत्यय होता है। यह अधिकार सूत्र है। जैसे पाणिनि मुनि कहेंगे-'तस्मै हितम्' (५1१।५)। वत्स बछड़ों के लिये हितकारी-वत्सीय गोधुक् (गौ का दोग्धा)। करभ ऊंट के बच्चों के लिये हितकारी-करभीय उष्ट्र (ऊंट)। सिद्धि-वत्सीयः । वत्स+भ्यस्+छ। वत्स्+ईय। वत्सीय+सु। वत्सीयः । यहां चतुर्थी-समर्थ वत्स' शब्द से हित' अर्थ में तस्मै हितम् (५।१।५) से 'छ' प्रत्यय है। आयनेय०' (७।१।२) से छ' के स्थान में ईय' आदेश और यस्येति च (६।४।१४८) से अंग के अकार का लोप होता है। ऐसे ही-करभीयः । यत् (२) उगवादिभ्यो यत्।२। प०वि०-उ-गवादिभ्य: ५।३ यत् १।१ । स०-गौरादिर्येषां ते गवादयः, उश्च गवादयश्च ते उगवादय:, तेभ्य:-उगवादिभ्यः (बहुव्रीहिगर्भित इतरेतरयोगद्वन्द्वः)। अनु०-प्राक्, क्रीताद् इति चानुवर्तते । अन्वय:-उ-गवादिभ्यः प्राक् क्रीताद् यत्। Jain Education International For Private & Personal Use Only www.jainelibrary.org
SR No.003299
Book TitlePaniniya Ashtadhyayi Pravachanam Part 04
Original Sutra AuthorN/A
AuthorSudarshanacharya
PublisherBramharshi Swami Virjanand Arsh Dharmarth Nyas Zajjar
Publication Year1998
Total Pages536
LanguageHindi, Sanskrit
ClassificationBook_Devnagari
File Size20 MB
Copyright © Jain Education International. All rights reserved. | Privacy Policy