SearchBrowseAboutContactDonate
Page Preview
Page 177
Loading...
Download File
Download File
Page Text
________________ ६० पाणिनीय-अष्टाध्यायी-प्रवचनम् उदा०-(सम्) जो संहत एवं सम्बाधित है वह-सङ्कट। (प्र) जो प्रज्ञात है वह-प्रकट। (उत्) जो उद्भूत-उत्पन्न है वह उत्कट । (वि) जो विकृत-बिगड़ा हुआ है वह-विकट। सिद्धि-सङ्कट: । सम्+सु+कटच् । सम्+कट। सकट+सु। सङ्कटः । यहां ससाधन (लिङ्गवचन सहित) क्रियावाची सम्’ शब्द से स्वार्थ में इस सूत्र से 'कटच्' प्रत्यय है। ऐसे ही-प्रकटः, उत्कटः, विकटः । कुटारच् (४) अवात् कुटारच् च।३०। प०वि०-अवात् ५।१ कुटारच् १।१ च अव्ययपदम्। अनु०-कटच् इत्यनुवर्तते। अन्वय:-अवात् प्रातिपदिकात् स्वार्थे कुटारच् कटच् च । अर्थ:-ससाधनक्रियावचनाद् अव-शब्दात् प्रातिपदिकात् स्वार्थे कुटारच् कटच्च प्रत्ययो भवति। उदा०-(अव) अवाचीनमिति-अवकुटारम् । अवाचीनमिति-अवकुटम्, अप्रसिद्धमित्यर्थः । आर्यभाषा: अर्थ-ससाधन क्रियावाची (अवात्) 'अव' उपसर्ग रूप प्रातिपदिक से स्वार्थ में (कुटारच्) कुटारच् (च) और (कटच्) कटच् प्रत्यय होते हैं। उदा०-अवाचीन-अवकुटार। अवाचीन-अवकुट (अप्रसिद्ध)। सिद्धि-(१) अवकुटारम् । अव+तु+कुटारच्। अव+कुटार। अवकुटार+सु। अवकुटारम्। यहां ससाधन क्रियावाची 'अव' शब्द से स्वार्थ में कुटारच् प्रत्यय है। (२) अवकुटम् । यहां पूर्वोक्त 'अव' शब्द से कटच्' प्रत्यय है। टीटच्+नाटच्+भ्रटच्(५) नते नासिकायाः संज्ञायां टीटञ्नाटभ्रटचः।३१। प०वि०-नते ७१ नासिकाया: ६।१ संज्ञायाम् ७।१ टीटचनाटच्-भ्रटच: १।३। कृवृत्ति:-नतम् नमनम्। अत्र नम्' इत्यस्माद् धातो: नपुंसके भावे क्त:' (३।३।११४) इति भावार्थे क्त: प्रत्ययः । नतम् नीचैस्त्वमित्यर्थः । Jain Education International For Private & Personal Use Only www.jainelibrary.org
SR No.003299
Book TitlePaniniya Ashtadhyayi Pravachanam Part 04
Original Sutra AuthorN/A
AuthorSudarshanacharya
PublisherBramharshi Swami Virjanand Arsh Dharmarth Nyas Zajjar
Publication Year1998
Total Pages536
LanguageHindi, Sanskrit
ClassificationBook_Devnagari
File Size20 MB
Copyright © Jain Education International. All rights reserved. | Privacy Policy