SearchBrowseAboutContactDonate
Page Preview
Page 162
Loading...
Download File
Download File
Page Text
________________ पञ्चमाध्यायस्य द्वितीय पादः १४५ गामी-पारावारीण:। (अत्यन्तम्) अत्यन्तं गामी-अत्यन्तीन:, भृशं गन्तेत्यर्थः । (अनुकामम्) अनुकामं गामी-अनुकामीन:, यथेष्टं गन्तेत्यर्थः । आर्यभाषा: अर्थ- (तत्) द्वितीया-समर्थ (अवारपारात्यन्तानुकामम्) अवारपार, अत्यन्त, अनुकाम प्रातिपदिकों से (गामी) जानेवाला अर्थ में (ख:) ख प्रत्यय होता है। उदा०-(अवारपार) इस ओर तथा उस ओर के नदी तट पर जानेवाला-अवारपारीण। विगहीत से भी प्रत्यय अभीष्ट है-अवार-इस ओर के नदी तट पर जानेवाला-अवारीण। पार-उस ओर के नदी तट पर जानेवाला-पारीण। विपरीत से भी प्रत्यय अभीष्ट है-पारावार अर्थात् उस ओर के तथा इस ओर के नदी तट पर जानेवाला-पारावारीण (तैराक)। (अत्यन्त) अत्यधिक चलनेवाला-अत्यन्तीन। (अनुकाम) इच्छानुसार चलनेवाला-अनुकामीन। सिद्धि-अवारपारीण: । अवारपार+अम्+ख। अवारपा+ईन। अवारपारीण+सु। अवारपारीणः । यहां द्वितीया-समर्थ, 'अवारपार' शब्द से गामी अर्थ में इस सूत्र से 'ख' प्रत्यय है। पूर्ववत् ‘ख्' के स्थान में 'ईन्' आदेश, अंग के अकार का लोप और णत्व होता है। ऐसे ही-आत्यन्तीन:, अनुकामीनः । विजायते-अर्थप्रत्ययविधिः खः (१) समां समां विजायते।१२। प०वि०-समाम् ७१ (समायाम्-यलोप:)। समाम् ७।१ (समायाम्यलोप:) विजायते क्रियापदम्। 'समां समाम्' इत्यत्र 'नित्यवीप्सयो:' (८।१।४) इति वीप्साया द्विर्वचनं वर्तते । समां समाम् इति सुबन्तसमुदायश्च प्रकृतिर्वेदितव्या समाम् (समायाम्) इति सप्तमी-निर्देशात् सप्तमीसमर्थविभक्तिर्गृह्यते। अन्वय:-सप्तमी-समर्थात् समां समां सुबन्तसमुदायाद् विजायते ख: । अर्थ:-सप्तमी-समर्थात् समां समाम् इति सुबन्तसमुदायाद् विजायते इत्यस्मिन्नर्थे ख: प्रत्ययो भवति । उदा०-समां समाम् (समायां समायाम्) विजायते-समांसमीना गौः । प्रतिवर्ष प्रसूते इत्यर्थः। Jain Education International For Private & Personal Use Only www.jainelibrary.org
SR No.003299
Book TitlePaniniya Ashtadhyayi Pravachanam Part 04
Original Sutra AuthorN/A
AuthorSudarshanacharya
PublisherBramharshi Swami Virjanand Arsh Dharmarth Nyas Zajjar
Publication Year1998
Total Pages536
LanguageHindi, Sanskrit
ClassificationBook_Devnagari
File Size20 MB
Copyright © Jain Education International. All rights reserved. | Privacy Policy