SearchBrowseAboutContactDonate
Page Preview
Page 143
Loading...
Download File
Download File
Page Text
________________ १२६ पाणिनीय-अष्टाध्यायी-प्रवचनम् (अण्)। त्रिहायनत्वम् (त्व:)। त्रिहायनता (तल्)। (युवादि:) यूनो भाव: कर्म वा-यौवनम् (अण्) । युवत्वम् (त्व:)। युवता (तल्) । स्थविरस्य भाव: कर्म वा-स्थाविरम् (अञ्) स्थविरत्वम् (त्व:)। स्थविरता (तल्) इत्यादिकम्। युवन् । स्थविर । होतृ। यजमान। कमण्डलु । पुरुषाऽसे। सुहृत् । यातृ । श्रवण । कुस्त्री। सुस्त्री। सुहृदय । सुभ्रातृ । वृषल । दुर्भ्रातृ । हृदयाऽसे। क्षेत्रज्ञ। कृतक। परिव्राजक। कुशल। चपल। निपुण। पिशुन । सब्रह्मचारिन्। कुतूहल । अनृशंस । इति युवादयः ।। आर्यभाषा: अर्थ-(तस्य) षष्ठी-समर्थ (हायनान्तयुवादिभ्यः) हायन शब्द जिनके अन्त में है उनसे तथा युवन्-आदि प्रातिपदिकों से (भावः) भाव (च) और (कर्मणि) कर्म अर्थ में (अण्) अण् प्रत्यय होता है, त्व और तल् प्रत्यय तो होते ही हैं। उदा०-(हायनान्त) द्विहायन-दो वर्ष का भाव वा कर्म-द्वैहायन (अण्) । द्विहायनत्व (त्व)। द्विहायनता (तल्) । बिहायन-तीन वर्ष का भाव वा कर्म-त्रैहायन (अण्)। बिहायनत्व (त्व) । बिहायनता (तत्)। (युवादि) युवा जवान का भाव वा कर्म-यौवन (अण्) । युवत्व (त्व)। युवता (तल्) । स्थविर ठेरे का भाव वा कर्म-स्थाविर (अण्) । स्थविरत्व (त्व)। स्थविरता (तल्)। इत्यादि। सिद्धि-वैहायनम् । द्विहायन+डस्+अण् । द्वैहायन्+अ। द्वैहायन+सु । द्वैहायनम्। यहां षष्ठी-समर्थ, हायनान्त द्विहायन' शब्द से भाव और कर्म अर्थ में इस सूत्र से 'अण्' प्रत्यय है। पूर्ववत् अंग को आदिवृद्धि और अंग के अकार का लोप होता है। ऐसे ही-त्रैहायनम्, यौवनम्, स्थाविरम् । अण् (७) इगन्ताच्च लघुपूर्वात् ।१३०। प०वि०-इगन्तात् ५।१ च अव्ययपदम्, लघुपूर्वात् ५।१ । स०-इक् अन्ते यस्य तद् इगन्तम्, तस्मात्-इगन्तात् (बहुव्रीहिः)। लघु: पूर्वोऽवयवोऽस्येति-लघुपूर्वः, तस्मात्-लघुपूर्वात् (बहुव्रीहि:)। अनु०-तस्य, भाव, कर्मणि. च, अण् इति चानुवर्तते । अन्वयः-लघुपूर्वाद् इगन्ताच्च भावे कर्मणि चाऽण् । Jain Education International For Private & Personal Use Only www.jainelibrary.org
SR No.003299
Book TitlePaniniya Ashtadhyayi Pravachanam Part 04
Original Sutra AuthorN/A
AuthorSudarshanacharya
PublisherBramharshi Swami Virjanand Arsh Dharmarth Nyas Zajjar
Publication Year1998
Total Pages536
LanguageHindi, Sanskrit
ClassificationBook_Devnagari
File Size20 MB
Copyright © Jain Education International. All rights reserved. | Privacy Policy