SearchBrowseAboutContactDonate
Page Preview
Page 92
Loading...
Download File
Download File
Page Text
________________ चतुर्थाध्यायस्य प्रथमः पादः प्रातिपदिकम् वा ङीष् भाषार्थ: ५. दन्ताः समा दन्ता यस्याः सा- समान दांतोंवाली स्त्री। समदन्ती, समदन्ता। ६. कर्णौ चारू कर्णौ यस्या: सा- सुन्दर कानोंवाली नारी। चारुकर्णी, चारुकर्णा। ७. शृङ्गे तीक्ष्णे शृङ्गे यस्याः सा- तेज सींगोंवाली गौ। तीक्ष्णशृगी, तीक्ष्णशृगा। आर्यभाषा: अर्थ-(उपसर्जनात्) उपसर्जन संज्ञावाले (स्वाङ्गात् ) स्वाङ्गवाची (नासिकाशगात्) नासिका, उदर, ओष्ठ, जङ्घा, दन्त, कर्ण, शृङ्ग प्रातिपदिकों से (स्त्रियाम्) स्त्रीलिङ्ग में (वा) विकल्प से (डीए) डीष् प्रत्यय होता है। उदा०-उदाहरण और उनका अर्थ संस्कृत भाग में देख लेवें। सिद्धि-(१) तुङ्गनासिकी। तुङ्गा+नासिका। तुङ्गनासिक+ङीष् । तुङ्गनासिकी+सु । तुङ्गनासिकी। यहां उपसर्जन, स्वाङ्गवाची नासिका शब्द से स्त्रीलिङ्ग में इस सूत्र से डीए' प्रत्यय है। यहां प्रथम 'स्त्रिया: पुंवद्' (६।४।३४) से तुङ्गा और नासिका को पुंगवद्भाव होता है तुङ्गनासिक । ‘डीप्' प्रत्यय होने पर 'यस्येति च' (६।४।१४२) से अंग का अ-लोप होता है। (२) तुङ्गनासिका। तुङ्गा+नासिका। तुङ्गनासिक+टाप्। तुङनासिका+सु । तुङ्गनासिका। यहां विकल्प पक्ष में 'अजाद्यतष्टा (४।१।४) से टाप्' प्रत्यय है। ऐसे ही-वृकोदरी, वृकोदरा आदि। ङीष्-प्रतिषेधः (१७) न क्रोडादिबतचः ।५६ । प०वि०-न अव्ययपदम्, क्रोडादि-बहच: ५।१ । स०-क्रोड आदिर्येषां ते क्रोडादय:, बहवोऽचो यस्मिँस्तत्-बच्, क्रोडादयश्च बहच् च एतेषां समाहार:-क्रोडादिबहच्, तस्मात्-क्रोडादिबहच: (बहुव्रीहिगर्भितसमाहारद्वन्द्वः)। अनु०-डीए, स्वाङ्गात्, उपसर्जनाद् इति चानुवर्तते। Jain Education International For Private & Personal Use Only www.jainelibrary.org
SR No.003298
Book TitlePaniniya Ashtadhyayi Pravachanam Part 03
Original Sutra AuthorN/A
AuthorSudarshanacharya
PublisherBramharshi Swami Virjanand Arsh Dharmarth Nyas Zajjar
Publication Year1998
Total Pages624
LanguageHindi, Sanskrit
ClassificationBook_Devnagari
File Size22 MB
Copyright © Jain Education International. All rights reserved. | Privacy Policy