SearchBrowseAboutContactDonate
Page Preview
Page 88
Loading...
Download File
Download File
Page Text
________________ चतुर्थाध्यायस्य प्रथमः पादः ५१ उदा०-अभ्रेण विलिप्ता इति अभ्रविलिप्ती द्यौः । सूपेन विलिप्ता इति सूपविलिप्ता पात्री । अल्पसूपा इत्यर्थः । आर्यभाषाः अर्थ- (करणपूर्वात्) करण कारक जिसके पूर्व में है उस (क्तात् ) क्त - प्रत्ययान्त प्रातिपदिक से (स्त्रियाम्) स्त्रीलिङ्ग में ( ङीष् ) ङीष् प्रत्यय होता है (अल्पाख्यायाम्) यदि वहां अल्पता अर्थ का कथन हो । उदा० - अभ्रेण विलिप्ता इति अनविलिप्ती द्यौः । थोड़े बादलोंवाला आकाश । सूपेन विलिप्ता इति सूपविलिप्ता पात्री। थोड़ी दालवाली थाळी । सिद्धि- (१) अभ्रविलिप्ती। यहां वि-उपसर्गपूर्वक 'लिप उपदेहे' (रुधा०प०) धातु 'प्रथम 'पत्त' प्रत्यय और तत्पश्चात् अभ्र करण कारक पूर्वक 'क्त' प्रत्ययान्त 'विलिप्त' प्रातिपदिक से स्त्रीलिङ्ग में इस सूत्र से 'ङीष्' प्रत्यय है। ऐसे ही सूपविलिप्ती । ङीष् - (१३) बहुव्रीहेश्चान्तोदात्तात् । ५२ । प०वि० - बहुव्रीहेः ५ | १ च अव्ययपदम् अन्तोदात्तात् ५ । १ । अनु०-ङीष्, क्तात् इति चानुवर्तते । अन्वयः - बहुव्रीहेः क्ताद् अन्तोदात्तात् स्त्रियां ङीष् । अर्थ:- बहुव्रीहिसंज्ञकात् क्त प्रत्ययान्ताद् अन्तोदात्तात् प्रातिपदिकात् स्त्रियां ङीष् प्रत्ययो भवति । उदा०-शखं भिन्नं यस्याः सा शङ्खभिन्नी । ऊरु भिन्नं यस्याः सा-ऊरुभिन्नी। गलम् उत्कृत्तं यस्याः सा-गलोत्कृत्ती । केशा लूना यस्या: सा-केशलूनी । आर्यभाषाः अर्थ - (बहुव्रीहेः ) बहुव्रीहि संज्ञक (क्तात् ) क्त प्रत्ययान्त ( अन्तोदात्तात् ) अन्तोदात्त प्रातिपदिक से (स्त्रियाम्) स्त्रीलिङ्ग में (ङीष् ) ङीष् प्रत्यय होता है। उदा०-शखं भिन्नं यस्याः सा शङ्खभिन्नी । वह स्त्री जिसकी युद्ध में माथे की हड्डी टूट गई है। ऊरु भिन्नं यस्याः सा - ऊरुभिन्नी । वह स्त्री जिसकी युद्ध में जङ्घा टूट गई है। गलम् उत्कृत्तं यस्या: सा - गलोत्कृत्ती । वह स्त्री जिसकी युद्ध में गला कट गया है। केशा लूना यस्या: सा - केशलूनी । वह स्त्री जिसके युद्ध में बाल कट गये हैं । सिद्धि - (१) शङ्खभिन्नी। यहां प्रथम 'भिदिर् विदारणे' (रुधा०प०) धातु से 'क्त' प्रत्यय तत्पश्चात् उसका 'शङ्ख' शब्द के साथ समास होने पर स्त्रीलिङ्ग में इस सूत्र से 'ङीष्' प्रत्यय है । Jain Education International For Private & Personal Use Only www.jainelibrary.org
SR No.003298
Book TitlePaniniya Ashtadhyayi Pravachanam Part 03
Original Sutra AuthorN/A
AuthorSudarshanacharya
PublisherBramharshi Swami Virjanand Arsh Dharmarth Nyas Zajjar
Publication Year1998
Total Pages624
LanguageHindi, Sanskrit
ClassificationBook_Devnagari
File Size22 MB
Copyright © Jain Education International. All rights reserved. | Privacy Policy