SearchBrowseAboutContactDonate
Page Preview
Page 589
Loading...
Download File
Download File
Page Text
________________ ५५२ पाणिनीय-अष्टाध्यायी-प्रवचनम् उदा०-बर्हिषि दत्तम्-बर्हिष्यम्। 'बर्हिष्येषु निधिषु प्रियेषु' (ऋ० १० ।१५ ।५)। आर्यभाषा: अर्थ-(छन्दसि) वेदविषय में (तत्र) सप्तमी-समर्थ (बर्हिषि) बर्हिष् प्रातिपदिक से (दत्तम्) दिया हुआ अर्थ में (यत्) यथाविहित यत् प्रत्यय होता है। उदा०-बर्हि अन्तरिक्ष/जल में दिया हुआ-बर्हिष्य। 'बर्हिष्येषु निधिषु प्रियेषु (ऋ० १० ११५ १५)। सिद्धि-बर्हिष्यम् । बर्हिष्+डि+यत् । बर्हिष्+य । बर्हिष्य+सु। बर्हिष्यम् । यहां सप्तमी-समर्थ 'बर्हिष्' प्रातिपदिक से दत्त-अर्थ में इस सूत्र से यथाविहित प्राग-हितीय यत्' प्रत्यय है। विशेषः बर्हिः' शब्द यास्की निघण्टु (वैदिक कोष) में अन्तरिक्ष-नामों (१३) में तथा उदक नामों (१।१२) में भी पठित है। भाग-कर्मार्थप्रत्ययविधिः यथाविहितम् (यत्) (१) दूतस्य भागकर्मणी।१२० । प०वि०-दूतस्य ६१ भाग-कर्मणी १।२। स०-भागश्च कर्म च ते भागकर्मणी (इतरेतरयोगद्वन्द्वः) । अनु०-यत्, छन्दसि इति चानुवर्तते । अत्र 'दूतस्य' इति षष्ठीनिर्देशात् षष्ठीसमर्थविभक्तिर्गृह्यते। अन्वय:-छन्दसि षष्ठीसमर्थाद् दूताद् भागकर्मणी यत् । अर्थ:-छन्दसि विषये षष्ठीसमर्थाद् दूत-शब्दात् प्रातिपदिकाद् भागे कर्मणि चार्थे यथाविहितं यत् प्रत्ययो भवति । भाग:-अंश: । कर्म=क्रिया। उदा०-दूतस्य भाग: कर्म वा-दूत्यम्। 'यदाने यासि दूत्यम्' (ऋ० १।१२।४)। आर्यभाषा अर्थ-छिन्दसि) वेदविषय में षष्ठी-समर्थ (दूतस्य) दुत प्रातिपदिक से (भाग-कर्मणी) भाग और कर्म अर्थ में (यत्) यथाविहित यत् प्रत्यय होता है। भाग अंश। कर्म-क्रिया। Jain Education International For Private & Personal Use Only www.jainelibrary.org
SR No.003298
Book TitlePaniniya Ashtadhyayi Pravachanam Part 03
Original Sutra AuthorN/A
AuthorSudarshanacharya
PublisherBramharshi Swami Virjanand Arsh Dharmarth Nyas Zajjar
Publication Year1998
Total Pages624
LanguageHindi, Sanskrit
ClassificationBook_Devnagari
File Size22 MB
Copyright © Jain Education International. All rights reserved. | Privacy Policy