SearchBrowseAboutContactDonate
Page Preview
Page 555
Loading...
Download File
Download File
Page Text
________________ ५१८ ष्ठल् (२) आवसथात् ष्ठल् ॥७४ । प०वि०-आवसथात् ५ ।१ ष्ठल् १।१ । अनु० - तत्र वसति इति चानुवर्तते । अन्वयः-तत्र आवसथाद् वसति ष्ठल् । अर्थः- तत्र इति सप्तमीसमर्थाद् आवसथ - शब्दात् प्रातिपदिकाद् वसतीत्यस्मिन्नर्थे ष्ठल् प्रत्यय भवति । उदा० - आवसथे वसति आवसथिकः । स्त्री चेत् - आवसथिकी । पाणिनीय-अष्टाध्यायी-प्रवचनम् आर्यभाषाः अर्थ- (तत्र) सप्तमी - समर्थ ( आवसथात्) आवसथ प्रातिपदिक से ( वसति) बसता है अर्थ में (ष्ठल्) ष्ठल् प्रत्यय होता है। उदा० - जो आवसथ (घर) में बसता है वह - आवसथिक (गृहस्थ ) । यदि स्त्री हो तो- आवसथिकी। सिद्धि-आवसथिकः। आवसथ + ङि+ष्ठल् । आवसथ + इक। आवसथिक+सु । आवसथिकः । यहां सप्तमी-समर्थ ‘आवसथ' शब्द से वसति- अर्थ में इस सूत्र से 'ष्ठल्' प्रत्यय है। 'ठस्येक:' (७1३1५०) से ह्' के स्थान में 'इक्' आदेश और अंग के अकार का पूर्ववत् लोप होता है। प्रत्यय के षित होने से स्त्रीत्व-विवक्षा में 'षिद्गौरादिभ्यश्च' (४/१/४१) से 'ङीष्' प्रत्यय होता है- आवसयिकी । प्रत्यय के लित् होने से 'लिति' (६ 1१1१९०) से प्रत्यय से पूर्ववर्ती अच् उदात्त होता है - आवसर्थिकः । ।। इति प्राग्वहतीयप्रत्ययार्थप्रकरणं ठगधिकारश्च समाप्तः । । प्राग्-हितीयप्रत्ययार्थप्रकरणम् (१) प्राग्घिताद् यत् । ७५ । प०वि० - प्राक् १ ।१ हितात् ५ ।१ यत् १ । १ । यत्-अधिकारः अन्वयः - हितात् प्राग् यत् । अर्थ:- 'तस्मै हितम्' (५।१।५ ) इति वक्ष्यति, तस्माद् हित- शब्दात् प्राग् यत् प्रत्ययो भवतीत्यधिकारोऽयम् । वक्ष्यति तद् वहति Jain Education International For Private & Personal Use Only www.jainelibrary.org
SR No.003298
Book TitlePaniniya Ashtadhyayi Pravachanam Part 03
Original Sutra AuthorN/A
AuthorSudarshanacharya
PublisherBramharshi Swami Virjanand Arsh Dharmarth Nyas Zajjar
Publication Year1998
Total Pages624
LanguageHindi, Sanskrit
ClassificationBook_Devnagari
File Size22 MB
Copyright © Jain Education International. All rights reserved. | Privacy Policy