SearchBrowseAboutContactDonate
Page Preview
Page 384
Loading...
Download File
Download File
Page Text
________________ चतुर्थाध्यायस्य तृतीयः पादः ३४७ वुञ् (३) ग्रीष्मावरसमाद् वु।४६। प०वि०-ग्रीष्म-अवरसमात् ५।१ वुञ् १।१। स०-ग्रीष्मश्च अवरसमा च एतयो: समाहारो ग्रीष्मावरसमम्, तस्मात्ग्रीष्मावरसमात् (समाहारद्वन्द्वः) । अनु०-तत्र, कालात्, देयम्, ऋणे चानुवर्तते। अन्वय:-तत्र कालाभ्यां ग्रीष्मावरसमाभ्यां देयं वुञ् ऋणे। अर्थ:-तत्र इति सप्तमीविभक्तिसमर्थाभ्यां कालविशेषवाचिभ्यां ग्रीष्मावरसमाभ्यां प्रातिपदिकाभ्यां देयमित्यस्मिन्नर्थे वुञ् प्रत्ययो भवति, यद् देयमृणं चेत् तद् भवति। __ उदा०- (ग्रीष्म:) ग्रीष्मे देयमृणम्-गृष्मकम्। (अवरसमा) अवरसमायां देयमृणम् आवरसमम् । आर्यभाषा: अर्थ-(तत्र) सप्तमी-विभक्ति-समर्थ (कालात्) कालविशेषवाची (ग्रीष्मावरसमात्) ग्रीष्म, अवरसमा प्रातिपदिकों से दियम्) देय अर्थ में (वुञ्) वुञ् प्रत्यय होता है (ऋणे) यदि जो देय है वह ऋण हो। उदा०-(ग्रीष्म) ग्रीष्म ऋतु में देय ऋण-ग्रैष्मक। (अवरसमा) अवरसमा अवरवर्ती वर्ष में देय ऋण-आवरसमक। “आवरसमकम्-आगामिनां संवत्सराणामाद्यसंवत्सरे देयमित्यर्थः । अपर आह-अतीते वत्सरे देयं यदद्यापि न दत्तं तदावरसकमिति” (इति पदमञ्जर्या हरदत्तमिश्रः)। आगामी वर्षों के आदिम वर्ष में देय ऋण 'आवरसमक' कहाता है। दूसरा मत यह है कि गतवर्ष में देय ऋण जो आज तक भी नहीं दिया उसे 'आवरसमक' कहते हैं (पदमञ्जरी-हरदत्तमिश्र)। सिद्धि-गृष्मकम् । ग्रीष्म+डि+वुञ् । ग्रैष्म्+अक। ग्रैष्मक+सु। ग्रैष्मकम्। यहां सप्तमी-समर्थ, कालविशेषवाची ग्रीष्म' शब्द से देय (ऋण) अर्थ में इस सूत्र से वुञ्' प्रत्यय है। शेष कार्य पूर्ववत् है। ऐसे ही-आवरसमकम् । ठ+वुञ् (४) संवत्सराग्रहायणीभ्यां ठञ् च ।५०। प०वि०-संवत्सर-आग्रहायणीभ्याम् ५ ।२ ठञ् ११ च अव्ययपदम् । स०-संवत्सरश्च आग्रहायणी च ते संवत्सराग्रहायण्यौ, ताभ्याम्संवत्सराग्रहायणीभ्याम् (इतरेतरयोगद्वन्द्व:)। For Private & Personal Use Only Jain Education International www.jainelibrary.org
SR No.003298
Book TitlePaniniya Ashtadhyayi Pravachanam Part 03
Original Sutra AuthorN/A
AuthorSudarshanacharya
PublisherBramharshi Swami Virjanand Arsh Dharmarth Nyas Zajjar
Publication Year1998
Total Pages624
LanguageHindi, Sanskrit
ClassificationBook_Devnagari
File Size22 MB
Copyright © Jain Education International. All rights reserved. | Privacy Policy