SearchBrowseAboutContactDonate
Page Preview
Page 375
Loading...
Download File
Download File
Page Text
________________ ३३८ पाणिनीय-अष्टाध्यायी-प्रवचनम् कृतादिप्रत्ययार्थविधिः यथाविहितं प्रत्ययः (१) कृतलब्धक्रीतकुशलाः ।३८ । प०वि०-कृत-लब्ध-क्रीत-कुशला: १।३। स०-कृतश्च लब्धश्च क्रीतश्च कुशलश्च ते-कृतलब्धक्रीतकुशला: (इतरेतरयोगद्वन्द्व:)। अनु०-तत्र इत्यनुवर्तते। अन्वय:-तत्र प्रातिपदिकात् कृतलब्धक्रीतकुशलेषु यथाविहितं प्रत्ययः । अर्थ:-तत्र इति सप्तमीविभक्तिसमर्थात् प्रातिपदिकात् कृतलब्धक्रीतकुशलेष्वर्थेषु यथाविहितं प्रत्ययो भवति । उदा०-सुने कृतो वा लब्धो वा क्रीतो वा कुशलो वा-स्रौघ्नः । माथुरः। रौहितक: । राष्ट्रिय: । आर्यभाषा: अर्थ-(तत्र) सप्तमी-विभक्ति-समर्थ प्रातिपदिक से (कृतलब्धक्रीतकुशलाः) कृत, लब्ध, क्रीत, कुशल अर्थों में यथाविहित प्रत्यय होता है। उदा०-त्रुघ्न नगर में कृत, लब्ध, क्रीत, वा कुशल-स्रौन। मथुरा नगरी में कृत आदि-माथुर। रोहितक नगर में कृत आदि-रौहितक। राष्ट्र में कृत आदि-राष्ट्रिय। सिद्धि-(१) स्रोन: । त्रुघ्न+डि+अण् । स्रौन्+अ। स्रौन+सु। सौनः । यहां सप्तमी-समर्थ सुघ्न' शब्द से कृत, लब्ध, क्रीत, कुशल अर्थों में प्राग्दीव्यतोऽण्' (४।१।८३) से यथाविहित 'अण्' प्रत्यय है। तद्धितेष्वचामादे:' (७।२।११७) से अंग को आदिवृद्धि और यस्येति च (६।४।१४८) से अंग के अकार का लोप होता है। ऐसे ही-माथुर, रौहितकः। राष्ट्रिय: । यहां राष्ट्र' शब्द से राष्ट्रावारपाराद् घखौ (४२ ।९३) से यथाविहित 'घ' प्रत्यय है। कृत=बना हुआ। लब्ध प्राप्त हुआ। क्रीत खरीदा हुआ। कुशल-चतुर। प्रायभवार्थप्रत्ययविधिः यथाविहितं प्रत्ययः (१) प्रायभवः ।३६। प०वि०-प्रायभव: १।१। Jain Education International For Private & Personal Use Only www.jainelibrary.org
SR No.003298
Book TitlePaniniya Ashtadhyayi Pravachanam Part 03
Original Sutra AuthorN/A
AuthorSudarshanacharya
PublisherBramharshi Swami Virjanand Arsh Dharmarth Nyas Zajjar
Publication Year1998
Total Pages624
LanguageHindi, Sanskrit
ClassificationBook_Devnagari
File Size22 MB
Copyright © Jain Education International. All rights reserved. | Privacy Policy