SearchBrowseAboutContactDonate
Page Preview
Page 283
Loading...
Download File
Download File
Page Text
________________ २४६ पाणिनीय-अष्टाध्यायी-प्रवचनम् (८) सुह्म-बंग देश के पश्चिम का देश। इसकी राजधानी ताम्रलिप्त थी। इसका आधुनिक नाम तामलूक है जो कोसी नदी के दक्षिण तट पर बसा हुआ है (शब्दार्थ कौस्तुभ २।८)। (९) पुण्ड्र-भारत का एक प्राचीन जनपद। प्रत्ययस्य लुप् (१६) वरणादिभ्यश्च ।८१। प०वि०-वरणादिभ्य: ५।३ च अव्ययपदम् । स०-वरणा आदिर्येषां ते-वरणादय:, तेभ्य:-वरणादिभ्यः (बहुव्रीहिः) । अनु०-अस्मिन्नादिषु, देशे तन्नाम्नि, लुप् इति चानुवर्तते। अन्वय:-यथासम्भव०वरणादिभ्यश्च अस्मिन्नादिषु चतुर्वर्थेषु प्रत्ययस्य लुप्, तन्नाम्नि देशे। अर्थ:-यथासम्भवविभक्तिसमर्थेभ्यो वरणादिभ्य: प्रातिपदिकेभ्योऽस्भिनादिषु चतुर्वर्थेषु विहितस्य प्रत्ययस्य लुब् भवति, तन्नाम्नि देशेऽभिधेये। उदा०-वरणानामदूरभवं नगरम्-वरणा: । शिरीषाणामदूरभवो ग्राम:शिरीषा:। वरणा: । पूर्वी । गोदौ । पूर्वेण गोदौ । अपरेण गोदौ। आलिङ्ग्यायन। पर्णी। शृङ्गी। शल्मलयः। सदाप्वी। वणिकि। वणिक्। जालपद। मथुरा । उज्जयिनी । गया। तक्षशिला । उरशा । आकृत्या । इति वरणादयः । आकृतिगणोऽयम् ।। ___आर्यभाषा: अर्थ-यथासम्भव विभक्ति-समर्थ (वरणादिभ्यः) वरणा' आदि प्रातिपदिकों से (च) भी (अस्मिन्) आदि चार अर्थों में विहित प्रत्यय का (लुप्) लोप होता है, (तन्नाम्नि देश) यदि वहां तन्नामक देश अर्थ अभिधेय हो। उदा०-वरणानामदूरभवं नगरम्-वरणाः । वरण (वरना) नामक वृक्षविशेष के समीप का नगर-वरणा। शिरीषाणामदरभवो ग्राम:-शिरीषाः । सिरिस नामक वृक्षों के समीपवर्ती ग्राम-शिरीषा। वर्तमान सिरसा। रोहितकानामदूरभवं नगरम्-रोहितकम्। रोहितक (रोहिड़ा) नामक वृक्षों के समीपवर्ती नगर-रोहितक। वर्तमान रोहतक। सिद्धि-वरणा: । यहां बहुवचनान्त वरण' शब्द से अदूरभवं अर्थ में विहित 'अण्' प्रत्यय का इस सूत्र से लोप होता है। ऐसे ही-शिरीषा:, रोहितकम्। Jain Education International For Private & Personal Use Only www.jainelibrary.org
SR No.003298
Book TitlePaniniya Ashtadhyayi Pravachanam Part 03
Original Sutra AuthorN/A
AuthorSudarshanacharya
PublisherBramharshi Swami Virjanand Arsh Dharmarth Nyas Zajjar
Publication Year1998
Total Pages624
LanguageHindi, Sanskrit
ClassificationBook_Devnagari
File Size22 MB
Copyright © Jain Education International. All rights reserved. | Privacy Policy