________________
२४०
पाणिनीय-अष्टाध्यायी-प्रवचनम् अनु०-अस्मिन्नादिषु देशे तन्नाम्नि इति चानुवर्तते।
अन्वय:-यथासम्भव०अरीहण०कुमुदादिभ्योऽस्मिन्नादिषु, वुञ्ठको देशे तन्नाम्नि।
अर्थ:-यथासम्भवविभक्तिसमर्थेभ्योऽरीहण-कृशाश्च-ऋश्य-कुमुदकाश-तृण-प्रेक्षा-अश्म-सखि-संकाश-बल-पक्ष-कर्ण-सुतङ्गम-प्रगदिन्वराह-कुमुदादिभ्य: प्रातिपदिकेभ्योऽस्मिन्नादिषु चतुर्वर्थषु यथासंख्यं वुञ्-छण्क-ठच्-इल-स-इनि-र-ढञ्-ण्य-य-फक्-फिञ्-ज्य-कक्-ठक: प्रत्यया भवन्ति, तन्नाम्नि देशेऽभिधेये। उदाहरणम्गण: प्रत्यय: उदा०
अर्थ: १. अरीहरणादि: वुञ् आरीहणकम् । द्रौघणकम्। अरीहरण के द्वारा बनवाया हुआ। २. कृशाश्वादिः छण् काश्विीय: । आरिष्टीय: । कृशाश्व का निवास । ३. ऋश्यादिः कः ऋश्यक: । न्यग्रोधकः। ऋश्य का निवास। ४. कुमुदादिः ठच् कुमुदिकम्। शरिकम्। कुमुद के द्वारा बनवाया हुआ। ५. काशादिः इलः काशिलम् । वाशिलम्। काश के द्वारा बनवाया हुआ। ६. तृणादिः श: तृणशम्। नडशम्। तृणों का देश। ७. प्रेक्षादिः इनिः प्रेक्षी। हलकी। प्रेक्षा का देश। ८. अश्मादिः रः अश्मरः । यूपरः। पत्थर से बनवाया हुआ। ९. सख्यादिः ढञ् साखेयम्। साखिदत्तेयम्। सखाजनों का देश । १०. संकाशादिः ण्यः सांकाश्यम् । काम्पिल्यम्। सांकाश्य के द्वारा बनवाया हुआ।
बलादिः यः बल्यम्। कुल्यम्। बल के द्वारा बनवाया हुआ। १२. पक्षादिः फक् पाक्षायणः । तौषायणः। पक्षों का निवास । १३. कर्णादिः फिञ् कार्णायायनि:। तैसिष्ठायनि: । कर्ण का निवास । १४. सुतङ्गमादि: इञ् सौतमिः । मौनचित्तिः। सुतंगम का निवास । १५. प्रगदिन्नादिः व्यः प्रागद्यम्। मागद्यम्। प्रगदी के द्वारा बनवाया हुआ।
वराहादि: कक् बाराहकम् । पालाशकम्। बराह के द्वारा बनवाया हुआ। १७. कुमुदादिः ठक् कौमुदिकम्। गैमथिकम्। कुमुद के द्वारा बनवाया हुआ।
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
