SearchBrowseAboutContactDonate
Page Preview
Page 226
Loading...
Download File
Download File
Page Text
________________ चतुर्थाध्यायस्य द्वितीयः पादः १८६ विशेष-(१) अपोनप्त्, अपांनपात् शब्द अग्निदेवता के वाचक हैं। जल से संघर्षण पैदा होता है और उससे विद्युत् उत्पन्न होती है। अत: जल का पोता होने से विद्युत् ‘अपांनपात्' कहाता है। (२) अत्र पदमञ्जर्यां हरदत्तमिश्र: प्राह-एवं च-अपोनपातेऽनुब्रूहि, अपांनपातेऽनुबहि, अपोनपातं यज, अपांनपातं यजेति सम्प्रेषः । वेदे तु-'अपोनप्त्रे स्वाहा' इति छान्दस: प्रयोगः। छ: (४) छ च।२७। प०वि०-छ १।१ (सु-लुक्) च अव्ययपदम् । अनु०-सा, अस्य, देवता, अपोनप्तृ-अपांनपातृभ्यामिति चानुवर्तते। अन्वय:-सा अपोनप्तृ-अपांनपातृभ्याम् अस्य छश्च देवता। अर्थ:-सा इति प्रथमासमाभ्याम् अपोनप्तृ-अपांनपातृभ्यां प्रातिपदिकाभ्याम् अस्येति षष्ठ्यर्थे छ: प्रत्ययो भवति, यत् प्रथमासमर्थं देवता चेत् सा भवति। उदा०-अपोनप्त् देवताऽस्य-अपोनप्त्रीयं हवि: । अपांनपात् देवतास्यअपानपात्रीयं हविः। _ आर्यभाषा: अर्थ-(सा) प्रथमा-समर्थ (अपोनप्त-अपांनपातृभ्याम्) अपोनप्त, अपांनपातृ प्रातिपदिकों से (अस्य) षष्ठीविभक्ति के अर्थ में (छ:) छ प्रत्यय (च) भी होता है (देवता) जो प्रथमा-समर्थ है यदि वह देवता हो। __उदा०-अपोनप्त् देवताऽस्य-अपोनप्त्रीयं हविः। अपोनप्त् देवता है इसका यह-अपोनप्त्रीय हवि। अपांनपात् देवतास्य-अपानपात्रीयं हवि: । अपांनपात् देवता है इसका यह-अपांनपात्रीय हवि। ___ सिद्धि-अपोनप्त्रीयम् और अपांनपात्रीयम् पदों की सिद्धि पूर्ववत् है 'आयनेयः' (७।१।२) से 'छ्' प्रत्यय के स्थान में ईय्' आदेश होता है। पदों का अर्थ पूर्ववत् है। घः+अण् (५) महेन्द्राद् घाणौ च।२८। प०वि०-महेन्द्रात् ५।१ घाणौ ११२ च अव्ययपदम् । स०-घश्च अण् च तौ घाणौ (इतरेतरयोगद्वन्द्व:)। Jain Education International For Private & Personal Use Only www.jainelibrary.org
SR No.003298
Book TitlePaniniya Ashtadhyayi Pravachanam Part 03
Original Sutra AuthorN/A
AuthorSudarshanacharya
PublisherBramharshi Swami Virjanand Arsh Dharmarth Nyas Zajjar
Publication Year1998
Total Pages624
LanguageHindi, Sanskrit
ClassificationBook_Devnagari
File Size22 MB
Copyright © Jain Education International. All rights reserved. | Privacy Policy