SearchBrowseAboutContactDonate
Page Preview
Page 195
Loading...
Download File
Download File
Page Text
________________ १५८ पाणिनीय-अष्टाध्यायी-प्रवचनम् से तद्राजसंज्ञक 'अञ्' प्रत्यय का लुक हो जाता है। ऐसे ही ‘अगा:' आदि। तद्राजस्य लुक् (२) कम्बोजाल्लुक् ।१७३। प०वि०-कम्बोजात् ५ १ लुक् १।१ । अनु०-तस्य, अपत्यम्, जनपदशब्दात्, क्षत्रियात्, अम्, तद्राजस्य इति चानुवर्तते। अन्वय:-तस्य क्षत्रियाद् जनपदशब्दात् कम्बोजाद् अपत्यं तद्राजस्य अञ् लुक्। अर्थ:-तस्य इति षष्ठीसमर्थात् क्षत्रियवाचिनो जनपदशब्दात् कम्बोजात् प्रातिपदिकाद् अपत्यमित्यस्मिन्नर्थे विहितस्य तद्राजसंज्ञकस्य अञ् प्रत्ययस्य लुग् भवति। उदा०-कम्बोजानामपत्यम्-कम्बोज: । आर्यभाषा अर्थ-(तस्य) षष्ठी-समर्थ (क्षत्रियात्) क्षत्रियवाची (जनपदशब्दात्) जनपद-शब्द (कम्बोजात्) कम्बोज प्रातिपदिक से (अपत्यम्) अपत्य अर्थ में विहित (तद्राजस्य) तद्राजसंज्ञक (अञ्) अञ् प्रत्यय का (लुक्) लुक् होता है। उदा०-कम्बोजानामपत्यम्-कम्बोजः । कम्बोज नामक क्षत्रियों का पुत्र-कम्बोज । सिद्धि-कम्बोज: । कम्बोज+आम्+अञ् । कम्बोज+० । कम्बोज+सु । कम्बोजः । यहां षष्ठीसमर्थ, क्षत्रियवाची, जनपद शब्द कम्बोज' प्रातिपदिक से अपत्य अर्थ में विहित तद्राजसंज्ञक 'अन्' प्रत्यय का इस सूत्र से लुक् होता है। विशेष-कम्बोज-हिन्दुकुश के उत्तर-पूर्व में कम्बोज, उत्तर-पश्चिम में बाल्हीक, दक्षिण-पूर्व में गन्धार और दक्षिण-पश्चिम में कपिश था। आधुनिक पामीर' और 'बदख्शाँ' का सम्मिलित प्राचीन नाम कम्बोज' जनपद था (पाणिनिकालीन भारतवर्ष)। तद्राजस्य लुक (३) स्त्रियामवन्तिकुन्तिकुरुभ्यश्च ।१७४। प०वि०-स्त्रियाम् ७।१ अवन्ति-कुन्ति-कुरुभ्य: ५ ।३ च अव्ययपदम् । स०-अवन्तिश्च कुन्तिश्च कुरुश्च ते-अवन्तिकुन्तिकुरवः, तेभ्य:अवन्तिकुन्तिकुरुभ्यः (इतरेतरयोगद्वन्द्वः)। Jain Education International For Private & Personal Use Only www.jainelibrary.org
SR No.003298
Book TitlePaniniya Ashtadhyayi Pravachanam Part 03
Original Sutra AuthorN/A
AuthorSudarshanacharya
PublisherBramharshi Swami Virjanand Arsh Dharmarth Nyas Zajjar
Publication Year1998
Total Pages624
LanguageHindi, Sanskrit
ClassificationBook_Devnagari
File Size22 MB
Copyright © Jain Education International. All rights reserved. | Privacy Policy