SearchBrowseAboutContactDonate
Page Preview
Page 134
Loading...
Download File
Download File
Page Text
________________ ६७ चतुर्थाध्यायस्य प्रथमः पादः सिद्धि-शारद्वतायन: । शरद्वत्+डस्+फक् । शारद्वत्+आयन । शाद्वतायन+सु । शारद्वतायन: । यहां षष्ठी-समर्थ शरद्वत्' प्रातिपदिक से गोत्रापत्य (भार्गव) अर्थ में इस सूत्र से 'फक्' प्रत्यय है। ऐसे ही-शौनकायन:, दार्भायणः । फक्-विकल्पः (५) द्रोणपर्वतजीवन्तादन्यतरस्याम् ।१०३ । प०वि०-द्रोण-पर्वत-जीवन्तात् ५ ।१ अन्यतरस्याम् अव्ययपदम् । स०-द्रोणश्च पर्वतश्च जीवन्तश्च एतेषां समाहार:-द्रोणपर्वतजीवन्तम्, तस्मात्-द्रोणपर्वतजीवन्तात् (समाहारद्वन्द्व:)। अनु०-तस्य, अपत्यम्, गोत्रे, फक् इति चानुवर्तते। अन्वय:-तस्य द्रोणपर्वतजीवन्ताद् गोत्रेऽपत्यम् अन्यतरस्यां फक् । अर्थ:-तस्य इति षष्ठी-समर्थेभ्यो द्रोणपर्वतजीवन्तेभ्य: प्रातिपदिकेभ्यो गोत्रापत्येऽर्थे विकल्पेन फक् प्रत्ययो भवति । उदा०- (द्रोण:) द्रोणस्य गोत्रापत्यम्-द्रौणायन:, द्रोणिर्वा । (पर्वत:) पर्वतस्य गोत्रापत्यम्-पार्वतायन:, पार्वतिर्वा। (जीवन्त:) जीवन्तस्य गोत्रापत्यम्-जीवन्तायन:, जैवन्तिर्वा । ___आर्यभाषा-अर्थ-(तस्य) षष्ठी-समर्थ (द्रोणपर्वतजीवन्तात्) द्रोण, पर्वत, जीवन्त प्रातिपदिकों से (गोत्रे-अपत्यम्) गोत्रापत्य अर्थ में (अन्यतरस्याम्) विकल्प से (फक्) फक् प्रत्यय होता है। उदा०-(द्रोण) द्रोणस्य गोत्रापत्यम्-द्रौणायनः, द्रोणिर्वा । द्रोण का पौत्र द्रोणायन अथवा द्रोणि कहाता है। (पर्वत) पर्वतस्य गोत्रापत्यम्-पार्वतायन:, पार्वतिर्वा । पर्वत का पौत्र पर्वतायन अथवा पार्वति कहाता है। (जीवन्त) जीवन्तस्य गोत्रापत्यम्-जीवन्तायन:, जैवन्तिर्वा । जैवन्तायन अथवा जैवन्ति कहाता है। सिद्धि-(१) द्रौणायन: । द्रोण+डस्+फक् । द्रौण+आयन । द्रौणायन+सु । द्रौणायन: । यहां षष्ठी-समर्थ 'द्रोण' शब्द से गोत्रापत्य अर्थ में इस सूत्र से 'फक्' प्रत्यय है। (२) द्रौणि: । द्रोण+डस्+इञ् । द्रौणि+सु। द्रौणिः । यहां विकल्प पक्ष में 'द्रोण' शब्द से गोत्रापत्य अर्थ में 'अत इज' (४।१।९५) से 'इञ्' प्रत्यय है। यहां महाभारतकालीन द्रोण का कथन नहीं है, अपितु किसी प्राचीन द्रोण का निर्देश है। Jain Education International For Private & Personal Use Only www.jainelibrary.org
SR No.003298
Book TitlePaniniya Ashtadhyayi Pravachanam Part 03
Original Sutra AuthorN/A
AuthorSudarshanacharya
PublisherBramharshi Swami Virjanand Arsh Dharmarth Nyas Zajjar
Publication Year1998
Total Pages624
LanguageHindi, Sanskrit
ClassificationBook_Devnagari
File Size22 MB
Copyright © Jain Education International. All rights reserved. | Privacy Policy