SearchBrowseAboutContactDonate
Page Preview
Page 132
Loading...
Download File
Download File
Page Text
________________ ६५ चतुर्थाध्यायस्य प्रथमः पादः (४।१।९४) के नियम से इस सूत्र से युवापत्य अर्थ में 'फक्' प्रत्यय है। 'आयनेय०' (७।१।२) से फ्' के स्थान में 'आयन्' आदेश होता है। ऐसे ही-कैन्दासायन: आदि । विशेष-यहां प्रथम हरित' शब्द से गोत्रापत्य अर्थ में 'अज' प्रत्यय किया जाता है तत्पश्चात् अनन्त हारित शब्द से फक् प्रत्यय होता है। 'एको गोत्रे (४।१।९३) के नियम से गोत्रापत्य अर्थ में दो प्रत्यय नहीं हो सकते। अत: यहां 'गोत्रे' पद की अनुवृत्ति नहीं की जाती है। अत: ‘फक्' प्रत्यय युवापत्य अर्थ में समझना चाहिये। फक् (३) यञिञोश्च।१०१। प०वि०-यजिञो: ६।२ (पञ्चम्यर्थे) च अव्ययपदम्। स०-यञ् च इञ् च तौ-यजिनौ, तयो:-यञिोः (इतरेतरयोगद्वन्द्वः) । अनु०-तस्य, अपत्यम्, गोत्रे, फक् इति चानुवर्तते । अन्वयः-तस्य, गोत्रे यञिञोश्चापत्यं फक्। अर्थ:-तस्य इति षष्ठीसमर्थाद् गोत्रापत्येऽर्थे वर्तमानाद् यजन्ताद् इञन्ताच्च प्रातिपदिकाद् अपत्यमित्यस्मिन्नर्थे फक् प्रत्ययो भवति। उदा०-(यञ्) गर्गस्य गोत्रापत्यम्-गार्ग्य:, गार्ग्यस्य युवापत्यम्गाायणः । वत्स्यायन: । (इञ्) दक्षस्य गोत्रापत्यम्-दाक्षि: । दाक्षेर्युवापत्यम्दाक्षायणः । प्लाक्षायणः। आर्यभाषा: अर्थ-(तस्य) षष्ठी-समर्थ (गोत्रे) गोत्रापत्य अर्थ में विद्यमान (यजिञोः) यज्-प्रत्ययान्त और इञ्-प्रत्ययान्त प्रातिपदिक से (अपत्यम्) अपत्य अर्थ में (फक्) फक् प्रत्यय होता है। उदा०-(या) गर्गस्य गोत्रापत्यम्-गार्य:, गार्ग्यस्य युवापत्यम्-गाायणः । गर्ग का पौत्र 'गार्य:' कहाता है और गाठ का युवापत्य गाायणः' कहाता है, ऐसे ही-वत्स्यायन: (इञ्) दक्षस्य गोत्रापत्यम्-दाक्षिः । दाक्षेर्युवापत्यम्-दाक्षायणः । दक्ष का पौत्र दाक्षि' कहाता है और दाक्षि का युवापत्य दाक्षायण' कहाता है। ऐसे ही-प्लाक्षायणः । ____ सिद्धि-(१) गाायणः । गर्ग+डस्+यञ्। गाये। गाये+फक् । गाये+आयन । गाायण+सु । गाायणः । यहां प्रथम षष्ठी-समर्थ 'गर्ग' शब्द से गोत्रापत्य अर्थ में 'गर्गादिभ्यो यञ् (४।१।१०५) से यज्' प्रत्यय और तत्पश्चात् यअन्त गार्य' शब्द से युवापत्य अर्थ में इस सूत्र से फक्' प्रत्यय होता है। ऐसे ही-वात्स्यायनः । Jain Education International For Private & Personal Use Only www.jainelibrary.org
SR No.003298
Book TitlePaniniya Ashtadhyayi Pravachanam Part 03
Original Sutra AuthorN/A
AuthorSudarshanacharya
PublisherBramharshi Swami Virjanand Arsh Dharmarth Nyas Zajjar
Publication Year1998
Total Pages624
LanguageHindi, Sanskrit
ClassificationBook_Devnagari
File Size22 MB
Copyright © Jain Education International. All rights reserved. | Privacy Policy