SearchBrowseAboutContactDonate
Page Preview
Page 102
Loading...
Download File
Download File
Page Text
________________ चतुर्थाध्यायस्य प्रथमः पादः ६५ अर्थ:-बाहुशब्दान्तात् प्रातिपदिकात् स्त्रियाम् ऊङ्-प्रत्ययो भवति, संज्ञायां गम्यमानायाम्। उदा०-भद्रो बाहुर्यस्या: सा-भद्रबाहू: । जालं बाहुर्यस्या: सा-जालबाहू: । आर्यभाषा: अर्थ-(बाहु-अन्तात्) बाहु शब्द जिसके अन्त में है उस (प्रातिपदिकात्) प्रातिपदिक से (स्त्रियाम्) स्त्रीलिङ्ग में (ऊ) ऊड् प्रत्यय होता है (संज्ञायाम्) यदि वहां संज्ञा अर्थ की प्रतीति हो। उदा०-भद्रो बाहुर्यस्या: सा-भद्रबाहू: । कल्याणकारक बाहुवाली स्त्री। जालं बाहुर्यस्या: सा-जालबाहू: । फन्दा रूप बाहुवाली स्त्री। सिद्धि-भद्रबाहू: । भद्र+बाहु । भद्रबाहु+ऊ । भद्रबाहू+सु। भद्रबाहूः । यहां 'भद्रबाहु' शब्द से स्त्रीलिङ्ग में इस सूत्र से ऊङ्' प्रत्यय है। यह नारी विशेष की संज्ञा है। ऐसे ही-जालबाहू: । ऊङ् (३) पङ्गोश्च।६८। प०वि०-पङ्गो: ५।१ च अव्ययपदम् । अनु०-ऊङ् इत्यनुवर्तते। अन्वयः-पङ्गोः प्रातिपदिकाच्च स्त्रियाम् ऊङ् । अर्थ:-पङ्गु-शब्दात् प्रातिपदिकाद् अपि स्त्रियाम् ऊङ् प्रत्ययो भवति । उदा०-पगूरियं ब्राह्मणी। आर्यभाषा: अर्थ-(पङ्गो:) पङ्गु प्रातिपदिक से (च) भी (स्त्रियाम्) स्त्रीलिङ्ग में (ऊ) ऊङ् प्रत्यय होता है। उदा०-पयूरियं ब्राह्मणी। यह ब्राह्मणी। यह ब्राह्मणी लंगड़ी है। सिद्धि-पङ्गः । पङ्गु+ऊङ्। पङ्गु+सु । पङ्गुः । यहां पङ्गु शब्द से स्त्रीलिङ्ग में इस सूत्र से ऊङ्' प्रत्यय है। 'अक: सवर्णे दीर्घः' (६।१।९७) से दीर्घत्व होता है। ऊङ् (४) ऊरूत्तरपदादौपम्ये।६६ । प०वि०-ऊरु-उत्तरपदात् ५।१ औपम्ये ७।१। स०-ऊरुरुत्तरपदं यस्य तत्-ऊरूत्तरपदम्, तस्मात्-ऊरूत्तरपदात् (बहुव्रीहिः)। सादृश्यम् उपमा। उपमाया भाव औपम्यम्, तस्मिन्-औपम्ये । Jain Education International For Private & Personal Use Only www.jainelibrary.org
SR No.003298
Book TitlePaniniya Ashtadhyayi Pravachanam Part 03
Original Sutra AuthorN/A
AuthorSudarshanacharya
PublisherBramharshi Swami Virjanand Arsh Dharmarth Nyas Zajjar
Publication Year1998
Total Pages624
LanguageHindi, Sanskrit
ClassificationBook_Devnagari
File Size22 MB
Copyright © Jain Education International. All rights reserved. | Privacy Policy