SearchBrowseAboutContactDonate
Page Preview
Page 54
Loading...
Download File
Download File
Page Text
________________ तृतीयाध्यायस्य प्रथमः पादः ४१ उदा० - 'च्लि' के स्थान में 'सिच्' आदि आदेश हो जाते हैं, अत: इसके उदाहरण आगे दिये जायेंगे । सिच् (२) च्लेः सिच् । ४४ । वि०-च्ले: ६।१ सिच् १ ।१ । अनु०-धातोरित्यनुवर्तते । अन्वयः - धातोः परस्य च्लेः सिच् लुङि । अर्थ:-धातोः परस्य च्ले: स्थाने सिच् - आदेशो भवति लुङि परतः । उदा० - अकार्षीत् । अहार्षीत् । आर्यभाषा-अर्थ- (धातोः) धातु से परे (च्ले:) च्लि प्रत्यय के स्थान में (सिच्) सिच् आदेश होता है (लुङि) लुङ् प्रत्यय परे होने पर। उदा० - अकार्षीत् । उसने किया । अहार्षीत् । उसने हरण किया । सिद्धि - (१) अकार्षीत् । कृ+लुङ् । अट्+कृ+चिल+ल् । अ+कृ+सिच्+ तिप् । अ+कृ+स्+ईट्+त्। अ+कार्+ष्+ई+त्। अकार्षीत् । यहां 'डुकृञ् करणे' (तना० उ०) धातु से सामान्य भूतकाल में 'लुङ्' (३1२1११० ) से 'लुङ्' प्रत्यय, 'लङ्लुङ्लृङ्क्ष्वडुदात्त:' (६।४।७१) से 'अट्' आगम, 'च्लि लुङि (३/१/४३) से चिल' प्रत्यय और इस सूत्र से 'चिल' के स्थान में 'सिच्' आदेश होता है। 'इतश्च' (३।४।१००) से तिप्' के इकार का लोप, 'अस्तिसिचोऽपृक्ते' (७/३/९६ ) से 'ईट्' आगम, 'सिचि वृद्धिः परस्मैपदेषु (७।२1१) से 'कृ' धातु को वृद्धि (कार) और 'आदेशप्रत्यययोः' (८ । ३।५९ ) से सिच् को षत्व होता है। (२) अहार्षीत् । 'हृञ् हरणे' ( वा० उ० ) से पूर्ववत् सिद्ध करें । विशेष- अनुवृत्ति- 'धातो: ' पद की अनुवृत्ति 'कुषिरजो: प्राचां श्यन् परस्मैपदं च' (३।१।९०) तक है। 'च्ले:' और 'लुङि' इन दोनों की अनुवृत्ति 'चिण् भावकर्मणोः ' ( ३।१।६५) तक है, अत: इन तीन पदों की अनुवृत्ति पुन: पुन: नहीं दिखाई जायेगी । क्स: (३) शल इगुपधादनिटः क्सः । ४५ । प०वि० - शल: ५ ।१ इगुपधात् ५ ।१ अनिट: ६ । १ क्सः १।१। स०-इक् उपधा यस्य स इगुपध:, तस्मात् - इगुपधात् (बहुव्रीहि: ) । न विद्यते इट् यस्य सोऽनिट, तस्मात् अनिट ( बहुव्रीहि: ) । अन्वयः-शल इगुपधाद् धातोरनिटश्च्ले: क्सो लुङि । For Private & Personal Use Only Jain Education International www.jainelibrary.org
SR No.003297
Book TitlePaniniya Ashtadhyayi Pravachanam Part 02
Original Sutra AuthorN/A
AuthorSudarshanacharya
PublisherBramharshi Swami Virjanand Arsh Dharmarth Nyas Zajjar
Publication Year1997
Total Pages590
LanguageHindi, Sanskrit
ClassificationBook_Devnagari
File Size22 MB
Copyright © Jain Education International. All rights reserved. | Privacy Policy