________________
द्वितीयाध्यायस्य चतुर्थः पादः
अन्वयः - पैलादिभ्यश्च यूनि लुक् । अर्थः-पैलादिभ्यो गोत्रप्रत्ययान्तेभ्यश्च प्रातिपदिकेभ्यो युवापत्येऽर्थे
विहितस्य प्रत्ययस्य लुग् भवति ।
उदा० - पीलाया गोत्रापत्यं पैल: (पिता) । पैलस्य युवापत्यं पैलः (पुत्र) ।
पैल। शालङ्कि । सात्यकि । सात्यकामि । दैवि । औदमज्जि । औदव्रजि। औदमेघि। औदबुद्धि । दैवस्थानि । पैङ्गलायनि । राणायनि । रौहक्षिति। गौलिङ्गि । औद्गाहमानि । ओज्जिहानि। रागक्षति। राणि। सौमनि। आहमानि । तद्राजाच्चाणः । आकृतिगणोऽयम् । इति पैलादयः । आर्यभाषा - अर्थ - (पैलादिभ्यः ) पैल आदि गोत्र - प्रत्ययान्त प्रातिपदिकों से (यूनि) युवापत्य अर्थ में विहित प्रत्यय का ( लुक्) लुक् होता है ।
उदा० - पीलाया गोत्रापत्यं पैल: (पिता) । पीला ऋषिका का गोत्रापत्य पैल (पिता) है। पैलस्य युवापत्यं पैल: (पुत्रः) । पैल ऋषिका का युवापत्य पैल (पुत्र) है। सिद्धि - पैलः । पीला + अण् । पैल+अ । पैल+सु । पैलः । पैल+फिञ् । पैल+01 पैल+सु । पैलः ।
यहां 'पीला' प्रातिपदिक से गोत्रापत्य अर्थ में 'पीलाया वा' (४ । १ । ११८) से 'अण्' प्रत्यय है। इससे युवापत्य अर्थ में 'अणो द्व्यचः' (४1९1९५६) फिञ्' प्रत्यय होता है। इस सूत्र से इस फिञ्' प्रत्यय का लुक् होता है। युवप्रत्ययस्य
(३) इञः प्राचाम् । ६० ।
Jain Education International
५०७
प०वि० - इञः ५ ।१ प्राचाम् ६ । ३ । अनु० - यूनि लुक् इति चानुवर्तते । अन्वयः - प्राचामित्रो यूनि लुक् ।
अर्थः-प्राचां गोत्रे वर्तमानाद् इञ्-प्रत्ययान्तात् प्रातिपदिकाद् युवापत्येऽर्थे विहितस्य प्रत्ययस्य लुग् भवति 1
उदा०-पन्नागारस्य गोत्रापत्यं पान्नागारि: (पिता) । पान्नागारेर्युवापत्यं पान्नागारि: ( पुत्रः ) । मन्थरैषणस्य गोत्रापत्यं मान्थरैषणि: (पिता) । मान्थरैषणेर्युवापत्यं मान्थरैषणि: ( पुत्र : ) ।
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
