Siddha Hemchandra Shabdanushasane Agyat kartuka Dhundika Part 05

SR No.: 003295
Original Sutra Author: N/A
Author: Vimalkirtivijay
Publisher: Kalikal Sarvagya Shri Hemchandracharya Navam Janmashatabdi Smruti Sanskar Shikshannidhi Ahmedabad
Publication Year: 2012
Total Pages: 400
Language: Hindi, Sanskrit
Classification: Book_Devnagari
File Size: 17 MB

Page 341

३२४
[ पार्श्वयोरुपपीडं, पार्श्वोपपीडं शेते ] पार्श्वयोरुपपीड्य = अम्, शेते ।
[ व्रजेनोपरोधं, व्रजोपरोधं गाः सादयति ] उप 'रुपी आवरणे' (१४७३) रुधू । व्रजेन उपरुध्य । अनेन अम् । गा:- द्वितीया शस् ।
णम्प्र०
[ व्रजे उपरोधं, व्रजोपरोधं गाः स्थापयति ] व्रजे उपरुध्य । अनेन णम्प्र० अम् । गाः- द्वितीया शस् । तिष्ठती: प्रयुङ्क्ते । ‘प्रयोक्तृ ' ० ( ३ | ४ | २०) णिग्प्र० । 'अर्त्ति - री - व्ली - ही - क्नूयि' ० (४।२।२१) पोऽन्तः । वर्त्त० तिव् । 'कर्त्तर्य'० (३।४।७१) शव् । 'नामिनो' ० ( ४|३|१) गु० ए । 'एदैतोऽयाय् ' (१।२।२३) अय् ।
[ पाणिनोपकर्षं, पाण्युपकर्षं धानाः पिनष्टि ] 'कृषं विलेखने' (५०६) कृष्, उपपूर्व० । न तु तौदादिकस्य ग्रहणम् । पाणिना उपकृष्य । अनेन णम्प्र० → अम् । धानाः - द्वितीया शस् । पिनष्टि ।
[पाणावुपकर्षं, पाण्युपकर्षं धाना गृह्णाति ] उप 'कृषं विलेखने' (५०६) कृष् । पाणावुपकृष्य । अनेन णम्प्र०→ अम् । धाना:- द्वितीया शस् । गृहह्णाति ।
कर्ष इति शनिर्देशाद् भौवादिकस्य "कर्षति (न्ति) शाखां ग्रामम्" इति द्विकर्मकस्याकर्षणार्थस्य ग्रहणम् । [ पार्श्वेन निपीड्य तिष्ठति ] पार्श्व तृतीया टा । निपीडनं पूर्वं = निपीड्य । 'प्राक्काले' (५|४|४७) क्त्वाप्र० त्वा । 'अनञः क्त्वो यप्' (३।२।१५४) यप् । 'णेरनिटि' (४।३।८३) णिच्लुक् ।
व्रजरोधम् । मतान्तरे अनेनैव णम्प्र० अम् ।
[ व्रजरोधं गाः स्थापयति ] व्रजे व्रजेन वा रुध्य 'लघोरुपान्त्यस्य' (४।३।४) गु० ओ ।
[ हस्तरोधं दधद् धनुः ] हस्ते 'लघोरुपान्त्यस्य' (४।३।४) गु० ओ ।
-
श्रीसिद्धहेमचन्द्रशब्दानुशासने अज्ञातकर्तृकायां दुण्ठिकायां ।
पार्श्वयोरुपपीडं-पार्श्वोपपीडम् । अनेन णम्प्र०
[ व्रजानुरोधं गाः स्थापयति ] व्रजेन - व्रजे वा अनुरुध्य [ पाणिकर्षं धाना गृह्णाति ] पाणिना - पाणौ वा कृष्य एवमग्रेऽपि परं विभक्तिर्न लुप्यते ॥छ |
=
हस्तेन वा रुध्य हस्तरोधम् । मतान्तरेऽनेनैव णम्प्र० अम् ।
=
=
= व्रजानुरोधम् । मतान्तरे णम्प्र० → अम् । पाणिकर्षम् । मतान्तरे णम्प्र० अम् ।
For Private
प्रमाण- समासत्त्योः ॥ ५|४|७६ ॥
[प्रमाणसमासत्त्योः ] प्रमाणश्च समासत्तिश्च = प्रमाणसमासत्ती, तयोः = प्रमाणसमासत्त्योः । सप्तमी ओस् । आयाममानं प्रमाणम् । समासत्तिः संरम्भपूर्वकः संनिकर्षः । मनःक्षोभपूर्वको वाक्कायविकारविशेषः = संरम्भः |
[ द्व्यङ्गुलेनोत्कर्षं, द्व्यङ्गुलोत्कर्षं गण्डिकाश्छिनत्ति ] द्वि-अङ्गुलि मण्ड्यते । द्वयोरङ्गुल्योः समाहारः = द्व्यङ्गुलम्, तेन । ‘संख्या-ऽव्ययादङ्गुलेः' (७।३।१२४) डप्र० → अ । 'डित्यन्त्यस्वरादेः' (२।१।११४) इलुक् ।
अङ्गुली प्रमाणमस्येति तु न कर्त्तव्यं, तस्मिन् हि न प्रमाणप्रतीति:, किन्तु प्रमावत: (प्रमाणतः) द्व्यङ्गुलेनोत्कर्षं द्वयङ्गुलोत्कर्षम् । अनेन णम्प्र० अम् । 'लघोरुपान्त्यस्य' (४।३।४) गु० अर् । एवम् -
[ द्व्यङ्गुले उत्कर्षं, द्व्यङ्गुलोत्कर्षं गण्डिकाश्छिनत्ति ] द्व्यङ्गुले उत्कृष्य । अनेन णम्प्र० → अम् । समासत्तौ - [ केशैर्ग्राहं, केशग्राहं युध्यन्ते ] 'ग्रहीश् उपादाने ' (१५१७) ग्रह । केशैर्गृहीत्वा । अनेन णम्प्र० अम् । 'ञ्णिति' ( ४ | ३|५० ) उपान्त्यवृद्धिः आ ।
Personal Use Only
=