Siddha Hemchandra Shabdanushasane Agyat kartuka Dhundika Part 05

SR No.: 003295
Original Sutra Author: N/A
Author: Vimalkirtivijay
Publisher: Kalikal Sarvagya Shri Hemchandracharya Navam Janmashatabdi Smruti Sanskar Shikshannidhi Ahmedabad
Publication Year: 2012
Total Pages: 400
Language: Hindi, Sanskrit
Classification: Book_Devnagari
File Size: 17 MB

Page 320

पञ्चमाध्यायस्य चतुर्थः पादः ॥
३०३
बहुत्वविशिष्टो युष्मत, तस्मिस्तधुष्मदि अभि(भी)ष्टस्यैव संबंधेऽनुप्रयोगरूपे सति धेयं (अभिधेये) भवतः, चकारात् हि-स्वौ च यथाविधि धातोः संबन्धे ।
[लुनीहि लुनीहीत्येवायं लुनाति ] 'लूगश् छेदने' (१५१९) लू । पं० हि । 'क्यादेः' (३।४।७९) श्नाप्र० → ना । 'प्वादेर्हस्वः' (४।२।१०५) हूस्वः । 'एषामी व्यञ्जनेऽदः' (४।२।९७) आ० →ई० । 'भृशा-ऽऽभीक्ष्ण्याऽविच्छेदे द्विः प्राक् तमबादेः' (७।४।७३) "लुनीहि" द्विवचनम् । इत्येव इति कोऽर्थः ? इत्यस्यैव उदाहरणस्याऽनुप्रयोगोऽर्थदर्शनार्थं दृश्यत इत्यर्थः, तथा च दृश्यन्ते(ते)ऽयं लुनाति अयं देवदत्तो भृशं लुनातीत्यर्थः, अग्रेतनेष्वपि एवं बहुप्रकाराणि ज्ञातव्यानीत्यर्थः ।
अनुप्रयोगात् कालवचनभेदोऽभिव्यज्यन्ते(ते) । इतिशब्दं संबंधापादानार्थोऽन्यथा - भूतवाचिनोराख्यातयो(:) परस्परेण संबंधो ता(ना)वगम्यते । अष्टसु उदाहरणेषु वर्तमानाया अष्टौ वचनानि ज्ञातव्यानि ।
[लुनीहि लुनीहीत्येवायमलावीत् ] 'लुनीहि लुनीहीति' पूर्ववत् ज्ञेया । 'लूग्श् छेदने' (१५१९) लू । अद्यतनी दि → त् । 'सिजद्यतन्याम्' (३।४।५३) सिच् । 'स: सिजस्तेर्दि-स्योः' (४।३।६५) ईत् → ई । 'स्ताद्यशितोऽत्रोणादेरिट्' (४।४।३२) इट् । 'इट ईति' (४।३७१) सिच्लुक् । 'समानाना'० (१।२।१) दीर्घः । 'सिचि परस्मै समानस्याऽङिति' (४।३।४४) वृ० औ । 'ओदौतोऽवाव्' (१।२।२४) आव् । पूर्वं वृद्धिः ततो लुप्(क्) । 'अड् धातोरादि'० (४।४।२९) अट् ।
[लुनीहि लुनीहीत्येवायमलुनात् ] 'लुनीहि लुनीहीति' पूर्ववत् ज्ञेया । 'लूग्श् छेदने' (१५१९) लू । ह्यस्तनी दिव् → त् । 'क्रयादेः' (३।४।७९) श्नाप्र० → ना । 'प्वादेईस्व' (४।२।१०५) हुस्वः । 'अड् धातोरादि'० (४।४।२९) अट् ।
[लुनीहि लुनीहीत्येवायं लुलाव] 'लुनीहि लुनीहीति' पूर्ववत् ज्ञेया । 'लूग्श् छेदने' (१५१९) लू । परोक्षा णव् → अ । 'द्विर्धातुः परोक्षा-डे प्राक्० (४।१।१) द्विः । 'हस्वः' (४।१।३९), हुस्वः । 'नामिनोऽकलि-हलेः' (४।३।५१) वृ० औ । 'ओदौतोऽवाव्' (१।२।२४) आव् ।। __ [लुनीहि लुनीहीत्येवायं लविष्यति ] 'लुनीहि लुनीहीति' पूर्ववत् ज्ञेया । 'लूग्श् छेदने' (१५१९) लू । भविष्यन्ती स्यति । 'स्ताद्यशि'० (४।४।३२) इट् । गुणे सति अव् । 'नाम्यन्तस्था'० (२।३।१५) षत्वम् ।
[लुनीहि लुनीहीत्येवायं लविता] 'लुनीहि लुनीहीति' पूर्ववत् ज्ञेया । 'लूग्श् छेदने' (१५१९) लू । श्वस्तनी ता। 'स्ताद्यशि'० (४|४|३२) इट् । गुणे सति अव् ।
[लुनीहि लुनीहीत्येवायं लुनीयात् ] 'लुनीहि लुनीहीति' पूर्ववत् ज्ञेया । 'लूग्श् छेदने' (१५१९) लू । सप्तमी यात् । 'क्यादेः' (३।४।७९) श्नाप्र० → ना । 'एषामी व्यञ्जनेऽदः' (४।२।९७) आ० → ई० । 'प्वादेईस्वः' (४।२।१०५) हुस्वः ।
[लुनीहि लुनीहीत्येवायं लुनातु] 'लुनीहि लुनीहीति' पूर्ववत् ज्ञेया । 'लूग्श् छेदने' (१५१९) लू । पञ्चमी तुव् । 'क्यादेः' (३।४।७९) श्नाप्र० → ना । 'प्वादेईस्वः' (४।२।१०५) हुस्वः ।।
[लुनीहि लुनीहीत्येवायं लूयात् ] 'लुनीहि लुनीहीति' पूर्ववत् ज्ञेया । 'लूग्श् छेदने' (१५१९) लू । आशी: क्यात् → यात् ।
[अधीष्वाऽधीष्वेत्येवायमधीते] 'इंङ् अध्ययने' (११०४) इ, अधिपूर्व० । पञ्चमी स्व । 'समानानां तेन दीर्घः' (१।२।१) दीर्घः । 'नाम्यन्तस्था-कवर्गात०' (२।३।१५) षत्वम् । 'भृशा-ऽऽभीक्ष्ण्या-ऽविच्छेदे'० (७।४।७३) द्विः । अधि 'इंङ्क अध्ययने' (११०४) इ । वर्त० ते । 'समानानां'० (१।२।१) दीर्घः ।