________________
पञ्चमाध्यायस्य चतुर्थः पादः ॥
२९३
[दक्षिणेन चेद् यायान्न शकटं पर्याभवेत् ] 'यांक प्रापणे' (१०६२) या । सप्तमी यात् । चान्द्रादीनां व्याकरणानां मते इयं सप्तमी ।
[दक्षिणेन चेदयासीन्न शकटं पर्याभूत् ] 'यांक प्रापणे' (१०६२) या । अद्यतनी दि →त् । 'सिजद्यतन्याम्' (३।४।५३) सिच् । 'स: सिजस्तेर्दि-स्योः' (४।३।६५) ईत् । 'अड् धातोरादि'० (४।४।२९) अट् । पर्याभूत् - परिआपूर्व० 'भू सत्तायाम्' (१) भू । अद्यतनी दि → त् । 'सिजद्यतन्याम्' (३।४।५३) सिच् । 'पिबैति - दा - भू'० (४।३।६६) सिच्लुप् । 'अड् धातोरादि'० (४।४।२९) अट् ।
अग्रेतनेऽपि सा क्रियातिपत्तिः -
[दक्षिणेन चेदयास्यन्न शकटं पर्याभविष्यत् ] परि-आपूर्व० 'भू सत्तायाम्' (१) भू । क्रियातिपत्तिः स्यत् । 'स्ताद्यशितोऽत्रोणादेरिट' (४।४।३२) इट् । 'नामिनो'० (४।३।५) गु० ओ । 'ओदौतोऽवाव्' (१।२।२४) अव् । 'नाम्यन्तस्था-कवर्गात्'० (२।३।१५) षत्वम् ।
अमक्ष्यद् वसुधा तोये, च्युतशैलेन्द्रबन्धना । नारायण इव श्रीमान्, यदि त्वं नाधरिष्यथाः ।।
[अमक्ष्यत् ] 'टुमस्जोंत् शुद्धौ' (१३५२) मस्ज् । क्रियातिपत्तिः स्यत् । 'मस्जेः सः' (४|४|११०) सकारस्य न० । 'म्नां धुड्वर्गेऽन्त्योऽपदान्ते' (१।३।३९) अन्त्यः । 'च-जः क-गम्' (२।१।८६) ज० → ग० । 'अघोषे'० (१।३।५०) ग० → क० । 'नाम्यन्तस्था-कवर्गात्'० (२।३।१५) षत्वम् । 'क-षयोगे क्ष० । 'अड् धातोरादि'० (४।४।२९) अट् ।
[अधरिष्यथाः ] 'धुंग् धारणे' (८८७) धृ । क्रियातिपत्तिः स्यथास् । ‘स्ताद्यशितो'० (४।४।३२) इट् । 'नामिनो गुणोऽक्ङिति' (४।३।१) गु० अर् । 'नाम्यन्तस्था-कवर्गात्' (२।३।१५) षत्वम् । 'अड् धातोरादि'० (४।४।२९) अट् । वय॑त्येवायं प्रयोगः । सप्तम्या हि हेतुफलभावस्येति शब्देनैव द्योतितत्वात् सप्तमी न भवति ॥छ।
कामोक्तावकच्चिति ॥ ५।४।२६ ॥ [कामोक्तौ] काम-इच्छा, तस्य उक्तिः - प्रवेदनं = कामोक्तिस्तस्याम् । [अकच्चिति] न कच्चित् = अकच्चित्, तस्मिन् । नवेति निवृत्तम् ।
[कामो मे भुञ्जीत भवान् ] काम प्रवेदने, विभक्त्यन्तरप्रयोगादर्शनात् 'भुजंप् पालना-ऽभ्यवहारयोः' (१४८७) भुज् । सप्तमी ईत । शेषं पूर्ववत् (५।४।२०) ।
[इच्छा मे, अभिप्रायो मे, श्रद्धा मे, अभिलाषो मे, अधीयीत भवान् ] 'इंङ् अध्ययने' (११०४) इ, अधिपूर्व० । सप्तमी ईत । शेषं पूर्ववत् (१।४।२०) ।
[कच्चिज्जीवति मे माता] कच्चित् प्रथमा सि । 'अव्ययस्य' (३।२।७) सिलुप् । 'कच्चित् स्यात् प्रश्नकामयाः' ॥छ।
इच्छार्थे सप्तमी-पञ्चम्यौ ॥५।४।२७ ॥
[इच्छार्थे ] इच्छा अर्थो यस्य सः = इच्छार्थस्तस्मिन् । [सप्तमीपञ्चम्यौ ] सप्तमी च पञ्चमी च = सप्तमीपञ्चम्यौ ।
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
