________________
॥ अहम् ॥
कलिकालसर्वज्ञश्रीहेमचन्द्राचार्यविरचितं
श्रीसिद्धहेमचन्द्रशब्दानुशासनम् ॥ श्रीसिद्धहेमचन्द्रशब्दानुशासने अज्ञातकर्तृका दुण्ढिका ॥
॥ अथ पञ्चमाध्यायस्य प्रथमः पादः ॥
आ तुमोऽत्यादिः कृत् ॥ ५।१।१ ॥ [आ] आ प्रथमा सि । 'अव्ययस्य' (३।२।७) सिलुप् । [तुमः ] तुम् पञ्चमी ङसि । [अत्यादिः] तिरादिर्यस्याऽसौ त्यादिः । न त्यादिरत्यादिः । प्रथमा सि ।
[कृत्] 'डुकंग करणे' (८८८) कृ । करोतीति कृत् । क्विपप्र० । 'हुस्वस्य तः पित्कृति (४|४|११३) तोऽन्तः । 'अप्रयोगीत्' (१।१।३७) क्विप्लुक् । प्रथमा सि । 'दीर्घङ्याब्-व्यञ्जनात् से:' (१।४।४५) सिलुक् ।
[घनघात्यः] 'हनंक हिंसा-गत्योः' (११००) हन् । हन्यत इति घनः । 'मूर्ति-निचिताऽभ्रे घनः' (५।३।३७) अलप्र०-घनादेशश्च । घन-हन् । घनेन हन्यते = घनघात्यः । 'ऋवर्ण-व्यञ्जनाद् घ्यण' (५।१।१७) घ्यणप्र० → य । 'ञ्णिति घात्' (४।३।१००) हन् → "घात्" आदेशः । प्रथमा सि । 'सो रुः' (२।१७२) स० → र० । 'र: पदान्ते विसर्गस्तयोः' (१।३।५३) विसर्गः । 'कारकं कृता' (३।११६८) समासः ।
[उदकेविशीर्णम् ] कृ (१५२९) - मृ (१५३०)-'शृश् हिंसायाम्' (१५३१) श, विपूर्व० । विशीर्यते स्म । 'क्तक्तवतू' (५।१।१७४) क्तप्र० → त । 'ऋतां क्ङितीर्' (४।४।११६) इर् । 'ऋ-ल्वादेरेषां तो नोऽप्रः' (४।२।६८) त० → न० । सि-अम् । उदके विशीर्णम् । 'क्तेन' (३।१०९२) समासः । 'तत्पुरुषे कृति' (३।२।२०) इत्यलुप् ।
[गोदायो व्रजति] भैगो 'दां दाने' (७) दा । दीयते । 'भावा-ऽकोंः ' (५।३।१८) घञ्प्र० → अ । 'आत ऐः कृौ ' (४।३।५३) आ० → ऐ० । 'एदैतोऽयाय्' (१।२।२३) आय् । गवां दायः = गोदायः । 'ङ स्युक्तं कृता' (३।१।४९) इति समासः ।
ॐ श० म० न्या० - 'डुदांग्क् दाने' (११३८) दा । गां ददातीति गोदायः । 'कर्मणोऽण्' (५।१७२) अण्प्र० । 'आत ऐ: कृौ ' (४।३।५३) आ० → ऐ० । तस्यायादेशः । 'डस्युक्तं कृता' (३।११४९) समासः । यद्वा गां दास्यतीति 'कर्मणोऽण' (५।३।१४) इत्यणि गोदायो व्रजतीति ।
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
