Siddha Hemchandra Shabdanushasane Agyat kartuka Dhundika Part 02

SR No.: 003292
Original Sutra Author: N/A
Author: Vimalkirtivijay
Publisher: Kalikal Sarvagya Shri Hemchandracharya Navam Janmashatabdi Smruti Sanskar Shikshannidhi Ahmedabad
Publication Year: 2009
Total Pages: 346
Language: Hindi, Sanskrit
Classification: Book_Devnagari
File Size: 15 MB

Page 66

अथ द्वितीयाध्यायस्य द्वितीयः पादः ॥
हलेः' (४।३।५१) वृ० आर् । निर्धार्यते । 'णि वेत्त्यास- श्रन्थ-घट्ट-वन्देरनः ' ( ५|३|१११ ) अनप्र० । 'णेरनिटि' (४।३।८३) णिग्लोपः । रषृवर्णान्नो ० ' (२।३।६३) न००, तस्मिन् ।
[क्षत्रियः (याः) पुरुषाणां पुरुषेषु वा शूरतमः (माः ) ] क्षत्रस्याऽपत्यं क्षत्रियः । ' क्षत्रादियः' (६।१।९३ ) इयप्र० । ‘अवर्णेवर्णस्य’ (७।४।६८) अलोपः । इमे शूराः २, इमेऽमीषां मध्ये प्रकृष्टाः शूराः = शूरतमाः । प्रकृष्टे तमप्' (७।३।५ ) तमप्प्र० तम ।
[शालयः शूकधान्यानां शूकधान्येषु पथ्यतमाः ] इमे पथ्याः २, इमेऽमीषां मध्ये प्रकृष्टाः पथ्याः = पथ्यतमाः । [कृष्णा गवां गोषु वा संपन्नक्षीरतमा ] संपन्नं क्षा (क्षी) रं यस्याः सा = संपन्नक्षीरा । प्रकृष्टा संपन्नक्षीरा संपन्नक्षीरतमा । 'प्रकृष्टे तमप्' (७।३।५) तमप्प्र० तम । 'आत्' (२।४।१८) आप् ।
[ धावन्तो गच्छतां गच्छत्सु वा शीघ्रतमाः ] 'सृ गतौ ' (२५) सृ । धावन्तीति । ' शत्रानशावेष्यति तु सस्यौ' ( ५।२।२० ) शतृप्र० अत् । 'वेगे सर्त्तेर्धाव्' (४।२।१०७) धाव् आदेशः । ' कर्त्तर्यनद्भ्यः शव्' (३।४।७१ ) शब् । 'लुगस्यादेत्यपदे' (२।१।११३) अलोपः । प्रथमा जस् । 'ऋदुदितः' (१।४।७० ) नोऽन्तः । 'गम्लं गतौ ' ( ३९६) गम् । गच्छन्तीति । 'शत्रानशा०' (५।२।२०) शतृप्र० अत् । 'कर्त्तर्यनद्भ्यः ०' (३।४।७१) शव् । 'गमिषद्यमश्छ: ' ( ४।२।१०६) म० छ० । 'स्वरेभ्यः' (१।३।३०) द्वित्वम् । 'अघोषे प्रथमोऽशिट: ' (१।३।५०) छ० च० । 'लुगस्या० ' (२।१।११३) अलोपः, इमे शीघ्राः २, इमेऽमीषां मध्ये प्रकृष्टाः शीघ्राः = शीघ्रतमाः । 'प्रकृष्टे तमप्' (७।३।५) तमप्प्र० → तम ।
५७
[ माथुराः पाटलिपुत्रकेभ्य आढयतराः ] मथुरा । मथुरायां भवाः = माथुरा ( : ) । रोपान्त्यबाधकः 'कोपान्त्याच्चाऽण्' (६।३।५६) अणुप्र० अ । 'वृद्धिः स्वरेष्वादे० ' ( ७।४।१) वृद्धिः । पाटलिपुत्रे भवाः । ' रोपान्त्यात्' (६।३।४२) अकञ्प्र० → अक । 'अवर्णवर्णस्य' (७।४।६८) अलोपः । प्रकृष्टा आढयाः = आढ्यतराः । 'द्वयोर्विभज्ये च तरप्' (७|३|६) तरप्प्र० → तर । प्रथमा जस् ।
[ पञ्चालाः कुरुभ्यः संपन्नतराः ] पञ्चालस्य राज्ञोऽपत्यानि । 'राष्ट्र - क्षत्रियात् सरूपाद् राजाऽपत्ये द्रिरञ्' (६।१।११४) अञ्प्र० । 'बहुष्वस्त्रियाम्' (६।१।१२४) अञ्लोपः । कुरो राज्ञोऽपत्यानि । 'दु-नादि कुर्वित्- कोशला - ऽजादाञ्ञ्यः' (६।१।११८) ञ्यप्र० । अनेनैव ('बहुष्वस्त्रियाम् ' ( ६।१।१२४ ) ) ञ्यलोपः । पदिंच् गतौ' (१२५७) पद्, संपूर्व० । संपद्यन्ते स्म । 'गत्यर्थाऽकर्मक-पिब-भुजेः' (५1१1११) क्तप्र० त । 'रदादमूर्च्छ मदः क्तयोर्दस्य च ' ( ४ |२| ६९) द० त० न० । प्रकृष्टाः संपन्नाः = संपन्नतराः । प्रकृष्टे तरप् ( ' द्वयोर्विभज्ये च तरप्' (७।३।६) तरप्तर) । प्रथमा जस् ।
[क्रियामध्ये ] क्रियाया मध्यं
[ अध्यकाले ] अध्वा च कालश्च =
[ पञ्चमी] पञ्चमी प्रथमा सि ।
[ गोभ्यः कृष्णाः संपन्नक्षीरतमाः] संपन्नं क्षीरं यस्याः सा = संपन्नक्षीरा । प्रकृष्टा संपन्नक्षीरा = संपन्नक्षीरतमा । 'प्रकृष्टे तमप्' (७।३।५) तमप्प्र० तम । प्रथमा जस् ||छ ||
क्रियामध्येऽध्वकाले पञ्चमी च || २|२|११०॥
क्रियामध्यम्, तस्मिन् ।
अध्वाकालम्, तस्मिन् ।
=
=
[च] च प्रथमा सि । 'अव्ययस्य' ( ३।२।७) सिलोपः ।
[इहस्थोऽयमिष्वासः क्रोशालक्ष्यं विध्यति, क्रोशे वा लक्ष्यं विध्यति ] इह स्था (२।२।२० ) सूत्रवत् । इह तिष्ठतीति
P 5 प्रकृष्टयः शीघ्राः शीघ्रतमाः ।
P 55 क्रिययोः ।
For Private Personal Use Only