Siddha Hemchandra Shabdanushasane Agyat kartuka Dhundika Part 02

SR No.: 003292
Original Sutra Author: N/A
Author: Vimalkirtivijay
Publisher: Kalikal Sarvagya Shri Hemchandracharya Navam Janmashatabdi Smruti Sanskar Shikshannidhi Ahmedabad
Publication Year: 2009
Total Pages: 346
Language: Hindi, Sanskrit
Classification: Book_Devnagari
File Size: 15 MB

Page 27

१८
[यवेभ्यो गां रक्षति ] गो द्वितीया अम् । 'आ अम्-शसोऽता' (१।४।७५) आ ।
[कूपादन्धं वारयति ] 'वृग्ट् वरणे' (१२९४) वृ । वृण्वन्तं प्रयुङ्क्ते । 'प्रयोक्तृव्यापारे णिग्' ( ३।४।२०) णिग्प्र० । 'नामिनोऽकलि-हले ः ' ( ४ | ३ |५१) वृ० आर् । वर्त्त० तिव् । 'कर्त्तर्यनद्भ्यः शव्' (३।४।७१ ) शव् । 'नामिनो गुणो०' (४।३।१) गु० ए । 'एदैतोऽयाय्' (१।२।२३) अय् ।
श्रीसिद्धहेमचन्द्रशब्दानुशासने अज्ञातकर्तृका ढुंढिका ।
[उपाध्यायादन्तर्धत्ते] 'डुधांग्क् धारणे च' (११३९) धा, अन्तरपूर्व० । वर्त्त० ते । 'हवः शिति' (४।१।१२) धा द्विर्वचनु । 'ह्रस्वः' (४।१।३९) ह्रस्वत्वम् । 'द्वितीय-तुर्ययोः पूर्वी' (४।१।४२) ध० द० । 'धागस्तथोश्च' (२।१।७८) द० → ध० । 'श्नश्चाऽऽतः ' ( ४।२।९६) आलोपः । 'अघोषे प्रथमोऽशिट : ' (१1३1५०) ध० त० ।
[शृङ्गाच्छरो जायते] 'जनैचि प्रादुर्भावे' (१२६५) जन् । वर्त्त० ते । 'क्यः शिति' (३।४।७०) क्यप्र०य । 'जा ज्ञा- जनोऽत्यादी' (४।२।१०४) जा । " नाऽत्यन्ताय निष्क्रामन्ति सन्ततत्वादन्याऽन्यप्रादुर्भावाद् वा " । अत्यन्ताय । ‘क्रियाविशेषणात्’ (२।२।४१) अम् । 'अव्ययस्य' ( ३।२।७) अम्लोपः ।
[हिमवतो गङ्गा प्रभवति] हिमं विद्यते यस्याऽसौ हिमवान् । ' तदस्याऽस्त्यस्मिन्निति मतुः ' ( ७/२/१) मतुप्र० मत् । 'मावर्णान्तोपान्ता० (२।१।९४) म० व० । “नाऽत्यन्तमवक्रामन्ति सन्ततत्वादन्याऽन्यप्रादुर्भावाद् वा" क्रमू पादविक्षेपे' (३८५) क्रम्, अपपूर्व० । वर्त्त० अन्ति । 'कर्त्तर्यन०' (३।४।७१ ) शव् । 'क्रमो दीर्घः परस्मै' (४।२।१०९) दीर्घः ।
[वलभ्याः शत्रुञ्जयः षड् योजनानि षट्सु वा योजनेषु भवति] 'जिं अभिभवे' ( ८ ) जि, शत्रुपूर्व० रागुपूर्व० । रागादिशत्रून् जयतीति शत्रुञ्जयः । 'भृ-वृ-जि- तृ-तप-दमेश्च नाम्नि' (५1१1११२) खप्र० अ । 'नामिनो गुणो० ' ( ४।३।१) गु० ए० । 'खित्यनव्ययाऽरुषो मोऽन्तो ह्रस्वश्च' ( ३।२।१११) मोऽन्तः ।
[ कार्त्तिक्या आग्रहायणी मासे] कृत्तिकाभिश्चन्द्रयुक्ताभिर्युक्तकालोऽपि कृत्तिका | 'चन्द्रयुक्तात् काले लुप् त्वप्रयुक्ते' (६।२।६) अण्प्र० अ । अनेनैव अण्लोपः । कृत्तिका मांडियइ । कृत्तिकाभिर्युक्ता पूर्णि ? (पौर्णमासी । 'चैत्री-कार्त्तिकीफाल्गुनी-श्रवणाद् वा' (६।२।१००) अण्प्र० । ' वृद्धिः स्वरेष्वादेर्जिणति तद्धिते' (७।४।१) वृ० आर् । 'अणञेयेकण्-नञ्-स्रञ्टिताम्' (२।४।२०) डीप्र० । 'अस्य ड्यां लुक्' (२।४।८६) अलोपस्तस्याः । अग्रं हायनमस्य = अग्रहायणः । अग्रहायन (ण) मेव = अ(आ)ग्रहायणी । 'प्रज्ञादिभ्योऽण्' (७।२।१६५) अण्प्र० । ' वृद्धिः स्वरेष्वादे० ' ( ७|४|१) वृद्धिः । 'पूर्वपदस्थान्नाम्न्यगः ' (२।३।६४ ) णत्वम् ।
[माथुराः पाटलिपुत्रकेभ्य आढयतराः ] मथुरा । मथुरायां भवाः = माथुराः । ' भवे' ( ६ | ३ | १२३) अण्प्र० । ' वृद्धिः स्वरेष्वादे० ' (७।४।१) वृद्धि: । 'अवर्णवर्णस्य' (७|४|६८) अन्त्यस्वरादिलोपः । प्रथमा जस् । पाटलिपुत्रे भवाः पाटलिपुत्रकाः । ' रोपान्त्यात्' (६।३।४२) अकञ्प्र० । इमे आढयाः, इमे आढयाः, अमीषां मध्ये इमे प्रकृष्टा आढ्याः = आढ्यतराः । 'द्वयोर्विभज्ये च तरप्' (७|३|६) तरप्प्र० तर । प्रथमा जस् ।
[ अधर्मेण जुगुप्सते] 'जुगुप्सते' पूर्ववत् ।
[ मौर्येण प्रमाद्यति ] 'मदैच् हर्षे' (१२३६) मद्, प्रपूर्व० । वर्त्त० तिव् । 'दिवादेः श्यः' (३।४।७२) श्यप्र० जय । 'शम्सप्तकस्य श्ये' (४।२।१११) दीर्घः ।
[चौरैर्बिभेति] ‘ञिर्भीक् भये ' (११३२) भी । वर्त्त० तिव् । 'हवः शिति' ( ४।१।१२) द्विर्वचनम् । 'ह्रस्वः' (४।१।३९) ह्रस्वत्वम् । ‘द्वितीय-तुर्ययोः पूर्वी' (४|१|४२) भ० ब० । 'नामिनो गुणोऽक्ङिति ' ( ४।३।१) गु० ए छ
For Private Personal Use Only