________________
२४७
[कृष्णतिलाः] कृष्णाश्च ते तिलाश्च ।
[पुङ्गवः] पुमांश्चासौ गौश्च = पुङ्गवः । 'गोस्तत्पुरुषात्' (७।३।१०५) अट्समासान्तः । 'अस्वयम्भुवोऽव्' (७।४।७० )
अव् ।
[मेषिकगवी] मेषिका चासौ गौश्च । 'पुम्वत् कर्मधारये ' ( ३।२।५७) पुम्वत् । 'निमित्ताभावे० ' (न्या० स०१ / २९ ) इकारो निवर्त्तते । 'गोस्तत्पुरुषात्' (७।३।१०५) अट्समासान्तः । ' जातेरयान्त०' (२।४।५४ ) ङी ।
तक्षकः सर्पः, लोहितस्तक्षक इत्यत्र यथा नीलोत्पलमित्यत्र नीलशब्देन पीतादयो व्यवच्छिद्यन्ते, यथा उत्पलं किं विशिष्टम् ? नीलम्, तथा नीलं किं विशिष्टम् ? उत्पलम्, द्रव्यान्तराद् व्यवच्छेदः, तथा तत्र तद्यथा सर्प इत्युक्ते सर्पः कः ( ? ) तक्षकः, सर्पान्तराद् व्यवच्छेदः, तथा तक्षकः कः ? इति न भवति यतः
श्रीसिद्धहेमचन्द्रशब्दानुशासने अज्ञातकर्तृका ढुंढिका ।
[आम्रवृक्षः ] आम्रश्चासौ वृक्षश्च ।
[ शिंशपावृक्षः ] शिंशपा चासौ वृक्षश्च ।
[ अस्तपर्वतः ] अस्तश्चासौ पर्वतश्च, अस्ताद्रिरस्तः कथ्यते ।
[ तक्षकाहिः ] तक्षकश्चासावहिश्च तक्षकशब्देन तक्षकसामर्थ्यं वाच्यम्, तस्माद् व्यवच्छेद (:) क्रियते अहिशब्देन ।
[शेषाहिः ] शेषश्चासावहिश्च ।
[ अस्तपर्वतः ] अस्तस्य पर्वतः ।
[ उदयपर्वतः ] उदयस्य पर्वतः ।
यत उक्तमभिधानचिन्तामणी - ग्रावा पर्वतभूधभूधरधराहार्या नगोऽथोदयः । पूर्वाद्रिः चरमाद्रिरस्तः उदगद्रिस्त्वद्रिराज् मेनका । प्राणेशो हिमवान् हिमालयहिमप्रस्थौ भवानीगुरुः ।
[ खञ्जकुण्टः कुण्टखञ्जः ] खञ्जश्चासौ कुण्टश्च ।
[शुक्लकृष्णः, कृष्णशुक्लः ] शुक्लश्चासौ कृष्णश्च । [ रोहितपाण्डुः, पाण्डुरोहितः ] रोहितश्चासौ पाण्डुश्च । [ हरितबभ्रुः बभ्रुहरितः] हरितश्चासौ बभ्रुश्च । [पूर्वोत्तरा] पूर्वा चासावुत्तरा च ।
[उत्तरपूर्वा ] उत्तरा चासौ पूर्वा च ।
[दक्षिणपूर्वा ] दक्षिणा चासौ पूर्वा च ।
[पूर्वदक्षिणा विदिक्] पूर्वा चासौ दक्षिणा च । सर्वत्र 'सर्वादयोऽस्यादौ' ( ३।२।६१) पुंवद्भावः ।
[पाचकपाठकः, पाठकपाचकः पुरुषः ] पाचकश्चासौ पाठकश्च ।
[कृष्णसारङ्गः ] कृष्णश्चासौ सारङ्गश्च समुदायवाचित्वादित्यर्थः, कृष्णादिशब्दानामवयववाचित्वेन ।
[ रामो जामदग्न्यः ] जमदग्नेरपत्यम् । 'गगादेर्यञ्' (६।१।४२ ) यञ्प्र० य । 'वृद्धिः स्वरेष्वादे० ' ( ७।४।१) वृद्धिः । 'अवर्णवर्णस्य' (७|४|६८) इलोपः ।
फ श० म० न्या० - 'ओदौतोऽवाव्' (१।२।२४) अव् ।
Jain Education International
For Private
Personal Use Only
www.jainelibrary.org
