Siddha Hemchandra Shabdanushasane Agyat kartuka Dhundika Part 02

SR No.: 003292
Original Sutra Author: N/A
Author: Vimalkirtivijay
Publisher: Kalikal Sarvagya Shri Hemchandracharya Navam Janmashatabdi Smruti Sanskar Shikshannidhi Ahmedabad
Publication Year: 2009
Total Pages: 346
Language: Hindi, Sanskrit
Classification: Book_Devnagari
File Size: 15 MB

Page 25

श्रीसिद्धहेमचन्द्रशब्दानुशासने अज्ञातकर्तृका ढुंढिका ।
यकप्र० → य । । वर्त्त० तिव् । 'कर्तर्यनद्भ्यः शव्' (३।४।७१) शव् । 'लुगस्यादेत्यपदे' (२०१११३) अलोपः ।
[चैत्रमसूयति लिप्सया] 'डुलभिष, प्राप्तौ' (७८६) लभ् । लब्धुमिच्छति | 'तुमर्हादिच्छायां सन्नतत्सनः' (३।४।२१) सन्प्र० । 'रभ-लभ-शक-पत-पदामिः' (४।१।२१) इत्वम् ।
[मैत्रायाऽसूय्यते] असू । 'धातोः कण्ड्वादेर्यक्' (३।४।८) यक्प्र० → य । वर्त० ते । ‘क्यः शिति' (३।४।७०) क्यप्र० → य ।
[मैत्रायेयितव्यम् ईय॑ते = ईय॑ितव्यम् । 'तव्या-ऽनीयौ' (५।१।२७) तव्यप्र० । 'स्ताद्यशितो०' (४।४।३२) इट् ।
[मैत्रायाऽसूयितव्यम्] असूय्यते = असूयितव्यम् । 'तव्या-ऽनीयौ' (५।१।२७) तव्यप्र० । 'स्ताद्यशितोऽत्रोणादेरिट' (४।४।३२) इट् ।
[मैत्राय दुरीयम्] दुःखेनेय॒ते । 'दुः स्वीषतः कृच्छ्रा-ऽकृच्छ्रार्थात् खल्' (५।३।१३९) खलप० → अ । 'लुगस्यादेत्यपदे' (२।१।११३) अलोपः ।
[मैत्राय दुरसूयम्] दुःखेनाऽसूय्यते । 'दुः स्वीषतः कृच्छ्रा-ऽकृच्छ्रार्थात् खल्' (५।३।१३९) खलप्र० → अ । 'लुगस्यादेत्यपदे' (२।१।११३) अलोपः ।
[मैत्रायेयितश्चैत्रः] ईय॑ति स्म । 'गत्यर्था-ऽकर्मक०' (५1१1११) क्तप्र० → त । ‘स्ताद्यशितो०' (४।४।३२) इट् ।
[मैत्रायाऽसूयितः] असूयति स्म । 'गत्यर्था-ऽकर्मक-पिब-भुजेः' (५।१।११) क्तप्र० → त । ‘स्ताद्यशितो०' (४।४।३२) इट् ।
[चौरस्य द्विषन चौरस्येत्यत्र 'द्विषो वाऽतृशः' (२१२१८४) इत्यनेन कर्मणि षष्ठी । 'द्विषींक अप्रीतौ' (११२६) द्विष । द्वेष्टीति । 'सुग् द्विषार्हः सत्रि-शत्रु-स्तुत्ये' (५।२।२६) अतृश्प्र० → अत् । प्रथमा सि । 'ऋदुदितः' (१।४।७०) नोऽन्तः । 'दीर्घड्याव०' (१।४।४५) सिलोपः । ‘पदस्य' (२।१।८९) तलोपः ।।छ।।
नोपसर्गात् क्रुद्-द्रुहा ।।२।२।२८।। [नोपसर्गात् क्रुदद्रुहा] न प्रथमा सि । उपसर्ग पञ्चमी इसि । क्रुध् च दुह् च = क्रुद्रुह्, तेन ।
[मैत्रमभिक्रुध्यति] ‘क्रुधंच् कोपे' (११८४) क्रुध्, अभिपूर्व० । वर्त० तिव् । 'दिवादेः श्यः' (३।४।७२) श्यप्र० → य।
[मैत्रमभिद्रुह्मति] 'दुहीच जिघांसायाम्' (१२३९) द्रुह्, अभिपूर्व० । वर्तः तिव् । 'दिवादेः श्यः' (३।४।७२) श्यप्र० → य ॥छ।।
अपायेऽवधिरपादानम् ।।२।२।२९।। [अपाये] ‘अयि गतौ' (७९०) अय् अपपूर्व० । अपायनमपायः । 'भावाऽकोंः ' (५।३।१८) घञ्प्र० → अ । 'ज्णिति' (४।३।५०) उपान्त्यवृद्धिस्तस्मिन् ।
[अवधिः] 'डुधांग्क् धारणे च' (११३९) धा, अवपूर्व० । अवधानमवधिः । 'उपसर्गाद् दः किः' (५।३।८७) किप्र० → इ । ‘इडेत्-पुसि चाऽऽतो लुक्' (४।३।९४) आलोपः ।
[अपादानम्] 'डुदांग्क् दाने' (११३८) दा, अप-आयूर्व० । अपादीयते यस्मात् । ‘भुजि-पत्यादिभ्यः कर्मा-ऽपादाने' (५।३।१२८) अनटप० → अन । P: अवधीयते = अवधिः ।