Siddha Hemchandra Shabdanushasane Agyat kartuka Dhundika Part 02

SR No.: 003292
Original Sutra Author: N/A
Author: Vimalkirtivijay
Publisher: Kalikal Sarvagya Shri Hemchandracharya Navam Janmashatabdi Smruti Sanskar Shikshannidhi Ahmedabad
Publication Year: 2009
Total Pages: 346
Language: Hindi, Sanskrit
Classification: Book_Devnagari
File Size: 15 MB

Page 124

अथ द्वितीयाऽध्यायस्य तृतीयः पादः ॥
११५
श्नोः ' (४।३।२) गु० ओ ।
[प्रनिदायन्ते व्रीहयः] प्रनि 'दांव लवने' (१०७०) दा । वर्त० अन्ते । 'क्यः शिति' (३।४७०) क्यप्र०य । 'लुगस्यादेत्यपदे' (२।१।११३) अलोपः ।
प्रनिदायन्ते पात्राणि] प्रनि ‘व शोधने' (२९) दै । वर्त्त० अन्ते । ‘क्यः शिति' (३।४।७०) क्यप्र०→य । 'लुगस्यादेत्यपदे' (२।१११३) अलोपः ।।छ।।
अक-खाद्यषान्ते पाठे वा ।।२।३।८०।। [अकखाद्यषान्ते] कश्च खश्च = कखौ, कखावादी यस्याऽसौ कखादि(:), न कखादि(:) = अकखादि(:) | षोऽन्ते यस्याऽसौ षान्तः, न षान्तोऽषान्तः, अकखादिश्च अषान्तश्च = अकखाद्यषान्तम्, तस्मिन् ।
[प्रणिपापच्यते, प्रनिपापच्यते] प्रनि ‘डुपची पाके' (८९२) पच् । भृशं पुनः पुनर्वा प्रणिपचति । 'व्यञ्जनादेरेकस्वराद्' (३।४।९) यम० । 'सन्-यडश्च' (४।१।३) पच् द्विवचनम् । 'व्यञ्जनस्याऽनादेर्लुक्' (४।१।४४) अनादिव्यञ्जनलोपः । 'आगुणावन्यादेः' (४।१।४८) आ । वर्त० ते ।
[प्रणिपापचीति, प्रनिपापचीति प्रनि-पच । भृशं पुनः पुनर्वा प्रनिपचति । 'व्यअनादेरेकस्वरा' (३।४।९) यङ्प० । 'सन्-यडश्च' (४।१।३) पच् द्विवचनम् । व्यञ्जनस्याऽनादेर्लुक्' (४।१।४४) अनादिव्यञ्जनलोपः । 'आ-गुणावन्यादेः' (४।१।४८) आ । 'बहुलं लुप्' (३।४।१४) यङ्लोपः । वर्त्तः तिव् । 'यङ्-तु-रु-स्तोर्बहुलम्' (४।३।६४) ईत् → ई ।।
[प्रणिपिपक्षति, प्रनिपिपक्षति] प्रनि-पच् । प्रनिपक्तुमिच्छति । 'तुमर्हादिच्छायां सन्नतत्सनः' (३।४।२१) सन्प्र० । 'सन्-यडश्च' (४।१।३) द्विवचनम् । 'व्यञ्जनस्याऽनादेर्लुक्' (४।१।४४) अनादिव्यञ्जनलोपः । 'सन्यस्य' (४।१।५९) इ । 'चजः क-गम्' (२।१८६) च०→क० । 'नाम्यन्तस्था०' (२।३।१५) स०→ष०, क-षसंयोगे क्ष । वर्त्तः तिव् । 'कर्त्तर्यनद्भ्यः शव्' (३।४।७१) शव । 'लुगस्यादेत्यपदे' (२।१।११३) अलोपः ।
[प्रण्यपीपचत्, प्रन्यपीपचत्] प्रनि-पच् । प्रणिपचन्तं प्रायुक्त । ‘प्रयोक्तृव्यापारे णिग्' (३।४।२०) णिग्प०-→इ । अद्यतनी दि→त् । ‘णि-शि-दु-स्र-कमः कर्तरि ङः' (३।४।५८) डग्र०→अ । 'द्विर्धातुः परोक्षा-डे०' (४।१।१) द्विवचनम् । 'व्यञ्जनस्याऽनादेर्लुक्' (४।१।४४) अनादिव्यञ्जनलोपः । 'असमानलोपे०' (४।१।६३) इ । 'उपान्त्यस्याऽसमानलोपि०' (४।३।३५) ह्रस्वः । ‘लघोर्दीर्घोऽस्वरादेः' (४।१।६४) दीर्घः । णेरनिटि (४।३।८३) णिग्लोपः । ‘अड् धातोरादि०' (४।४।२९) अडागमः ।
[प्रनिसासति] पनि 'षोंच अन्तकर्मणि' (११५०) षो । 'षः सोऽष्ट्ये०' (२।३।९८) सो । भृशं पुनः पुनर्वा प्रनिस्यति । व्यञ्जनादेरेकस्वराद्' (३।४।९) यङ्म० । 'सन्-यडश्च' (४।१।३) द्विर्वचनम् । 'हस्वः' (४।१।३९) ह्रस्वत् । 'आगुणावन्यादेः' (४।१।४८) आ । 'बहुलं लुप्' (३।४।१४) यड्लोपः । वर्त्त० अन्ति । 'श्नश्चाऽऽतः' (४।२।९६) आलोपः । 'अन्तो नो लुक्' (४।२।९४) नलोपः ।।छ।।
द्वित्वेऽप्यन्तेऽप्यनितेः परेस्तु वा ।।२।३।८१।। [प्राणिणिषति प्र 'अन प्राणने' (१०८९) अन् । प्राणितुमिच्छति । 'तुमर्हादिच्छायां सन्नतत्सनः' (३।४।२१) सनप्र० । ‘स्ताद्यशितोऽत्रोणादेरिट' (४।४।३२) इट् । 'स्वरादेढि०' (४।१।४) निद्विः । ‘नाम्यन्तस्था०' (२।३।१५) स०→ष० । अनेन न०→ण० ।
[प्राणिणत् प्र ‘अन प्राणने' (१०८९) अन् । प्राणन्तं प्रायुक्त । 'प्रयोक्तृव्यापारे णिग्' (३।४।२०) णिगप्र० । 'ञ्णिति