Siddha Hemchandra Shabdanushasane Agyat kartuka Dhundika Part 01

SR No.: 003291
Original Sutra Author: N/A
Author: Vimalkirtivijay
Publisher: Kalikal Sarvagya Shri Hemchandracharya Navam Janmashatabdi Smruti Sanskar Shikshannidhi Ahmedabad
Publication Year: 2008
Total Pages: 252
Language: Hindi, Sanskrit
Classification: Book_Devnagari
File Size: 13 MB

Page 94

अथ प्रथमाध्यायस्य तृतीयः पादः ॥
[सर्पिष्षु] सर्पिस् । सप्तमी सुप् । 'सो रु : ' (२1१।७२ ) स०र० । 'श-ष- से श-ष-सं वा' (१।३।६) २० स० । 'नाम्यन्तस्था० ' (२।३।१५) सु० पु० । अनेन स० ष० ।
[धनुष्षु ] धनुस् । सप्तमी सुप् । शेषं 'सर्पिष्षु' वत् । [ दो ] दोस् । सप्तमी सुप् । शेषं 'सर्पिष्षु' वत् ।
[पापषि] अट (१९४) - 'पट गती' (१९५) पट् । कुटिलं पटसि । 'गत्यर्थात् कुटिले' ( ३।४।११) य० य० । ‘सन्-यङश्च’ (४।१।३) पट् सउं द्विर्वचनं । 'व्यञ्जनस्याऽनादेर्लुक्' (४।१।४४) अनादिव्यञ्जनलोपः । 'आ-गुणावन्यादेः ' (४।१।४८) आ । 'बहुलं लुप्' ( ३।४।१४ ) यलोपः । वर्त्त० सिव् । अनेन षत्वम् ।
[बम्भषि] अण (२५९) - रण ( २६० ) - वण (२६१) - व्रण ( २६२ ) - वण (२६३) 'भण शब्दे' (२६४) भण् । अत्यर्थं भणसि । 'व्यञ्जनादेरेकस्वरा०' ( ३।४।९) यप्र० य० । अग्रे ( १।३।१७ ) सूत्रवत् साध्यः ॥ छ ॥
न शात् ||१|३|६२ ॥
[न शात् ] न । श पञ्चमी इसि । ' ङे ङस्योर्याऽऽतौ' (१।४।६) आत् ।
[अश्नाति ] 'अशश् भोजने ' (१५५८) अश् । वर्त्त० तिव् । 'क्यादेः' (३।४।७९) श्नाप्र० ना० । [अश्नुते] 'अशौटि व्याप्तौ' (१३१४) अश् । वर्त्त० ते । ' स्वादेः श्नुः ' ( ३ |४।७५) श्नुप्र० → नु । [विश्नः ] 'विछत् गतौ' (१३४३) विछ् । विछनं विश्नः । 'विच्छो नङ्' (५।३।८६) नङ्ग्र० । 'अनुनासिके च च्छ्-वः शूट्' (४।१।१०८ ) छ० श० । प्रथमा सि । 'सो रुः' (२।१।७२ ) स०र० । 'र: पदान्ते० ' (१।३।५३) विसर्गः ।
८५
=
[प्रश्नः ] 'प्रछंत् ज्ञीप्सायाम्' (१३४७) प्रछ् । प्रच्छनं = प्रश्नः । यजि- स्वपि रक्षि-यति- प्रच्छो नः' (५।३।८५) नप्र० । 'अनुनासिके च च्छ्र-वः शूट्' (४।१।१०८) च्छ० श० । प्रथमा सि । सो रुः ' (२।१।७२) स० → र० । 'रः पदान्ते० ' ( १।३।५३) विसर्गः ॥ छ ॥
पदान्ताट्टवर्गादनाम्-नगरी - नवतेः ||१।३।६३ ।।
[ पदान्तात् ] पदस्य अन्तः = पदान्तः तस्मात् = पदान्तात् पञ्चमी इसि, 'डेडस्योर्याऽऽतौ' (१।४।६) आत् । [टवर्गात्] टकारेणोपलक्षितो वर्गष्टवर्गः, तस्मात्
टवर्गात् पञ्चमी इसि ।
[ अनाम्-नगरी-नवते:] नाम् च नगरी च नवतिश्च = नामनगरीनवति, न नाम्नगरीनवति अनामनगरीनवति, 'नञत्' ( ३।२।१२५) न० अ० तस्य = अनामनगरीनवतेः, षष्ठी डस्, 'डित्यदिति' (१।४।२३) ए० । एदोद्भ्यां ङसिङसो रः (१।४।३५) २० । 'र: पदान्ते० ' (१।३।५३) विसर्गः ।
=
[ षट्तयम् ] षष् । षट् अवयवा यस्य तत् = षट्तयम् । 'अवयवात् तयट्' (७।१।१५१) तयट्प्र० तय० । प्रथमा सि । 'अतः स्यमोऽम् ' (१।४।५७ ) अम् । 'समानादमोऽतः ' (१।४।४६ ) अलोपः । 'धुटस्तृतीयः' (२।१।७६) ष०ड० । 'अघोषे प्रथमोऽशिट : ' (१1३1५०) ड० → ८० ।
[मधुलिड् दुनोति ] मधु 'लिहक् आस्वादने' (११२९) लिह् । मधु लेढीति क्विप् मधुलिट् । 'क्विप्' (५।१।१४८) क्विप्प्र० । ‘अप्रयोगीत्’ (१।१।३७) क्विप्लोपः । 'धुटस्तृतीयः ' (२।१।७६) ह०ड० ? | ('हो धुट् - पदान्ते') (२।१।८२) ह० → ढ० । ‘धुटस्तृतीयः' (२।१।७६) ढ०ड० । 'टुदुंट् उपतापे' (१२९७) दु । वर्त्त० तिव् । ' स्वादेः श्नुः' (३।४।७५) श्नुप्र० नु० । 'उ-श्नो:' ( ४।३।२) ओ० ।