Siddha Hemchandra Shabdanushasane Agyat kartuka Dhundika Part 01

SR No.: 003291
Original Sutra Author: N/A
Author: Vimalkirtivijay
Publisher: Kalikal Sarvagya Shri Hemchandracharya Navam Janmashatabdi Smruti Sanskar Shikshannidhi Ahmedabad
Publication Year: 2008
Total Pages: 252
Language: Hindi, Sanskrit
Classification: Book_Devnagari
File Size: 13 MB

Page 55

श्रीसिद्धहेमचन्द्रशब्दानुशासने अज्ञातकर्तृका ढुंढिका ।
ककुम्मण्डलमित्यत्र असदधिकारानुवर्त्तनाल्लाक्षणिकत्वात् 'तौ मुमो० ' (१।३।१४ ) इत्यनेन मकारस्याऽनुस्वारो न भवति ।
[ हल्मात्रम् ] हल् च मात्रश्च ( हल् च तन्मात्रं च ) ।
[विद्मः ] 'विदक् ज्ञाने' (१०९९) विद् | वर्त्त० मस् ।
श्वलिट् । 'क्विप्'
→ ढ० । 'विरामे वा '
[श्वलियूँ इति, वलिङ्गू इति ] श्वन् अग्रे 'लिहींक् आस्वादने' (११२९) लिह् । श्वानं लेढि (५।१।१४८) क्विप्प्र० । 'अप्रयोगीत्' (१।१।३७) क्विप्लोपः । ' हो धुट्-पदान्ते' (२।१।८२) ह० (१।३।५१) ढ० ८० । अग्रे उञ् उ अव्यउ । प्रथमा सि । 'अव्ययस्य' ( ३।२।७) सिलोपः । इति अव्यउ । प्रथम सि । 'अव्ययस्य' ( ३।२।७) सिलोपः ।
४६
[ हल्मात्रम्, हल्मात्रम् ] मात्रमवधारणे । हल् च तन्मात्रं च, हल् मात्राऽस्येति वा हल्मात्रमित्यत्र लकारस्य सानुनासिको लकारः ।
[षण्ण् नयाः, षड्ड् नयाः ] षण्ण् नया इत्यत्र पश्चाद् द्वित्वमिति 'अदीर्घाद्० ' (१।३।३२ ) इत्यत्राऽनु इत्यधिकाराऽनुवर्त्तनादनेनाऽनुनासिके कृते द्वित्वमित्यर्थस्तेन पण्ण् नयाः ॥ छ ॥
प्रत्यये च || १ |३|२||
[प्रत्यये] 'इंण्क् गतौ' (१०७५) इ, प्रतिपूर्व० । प्रतीयते येनाऽर्थः स = प्रत्ययस्तस्मिन् 'अवर्णस्ये० ' (१।२१६) ए ।
[च] च अव्यउ । प्रथमा सि । 'अव्ययस्य' ( ३।२।७) सिलोपः ।
[ वाड्मयम् ] वाच् (१।३।१) सूत्रवत् । वाचां विकारोऽवयवो वा । एकस्वरात्' (६।२।४८) मयट्प्र० मय । 'च-जः क- गम्' (२।१।८६) च० क० । 'धुटस्तृतीयः ' (२।१।७६) क०ग० । अनेन कीजइ ।
[ षण्णाम् ] षष् । षष्ठी आम् । 'संख्यानां र्णाम्' (१।४।३३) आम्० → ड० । अनेन डस्य णत्वं कीजइ । 'तवर्गस्य श्चवर्ग०' (१।३।६०) न०
[ गुडलिण्मान् ] 'लिहींक् आस्वादने' (११२९) लिहू, गुडपूर्व० । गुडं लेढीति गुडलिट् । 'क्विप्' (५।१।१४८) क्विप्प्र० । ‘अप्रयोगीत्' (१।१।३७ ) क्विप्लोपः । गुडलिहो विद्यन्ते यस्याऽसौ । ' तदस्याऽस्त्यस्मिन्निति मतुः ' (७।२।१) मतुप्र० । 'हो धुट्०' (२।११८२) ह०ढ० । 'धुटस्तृतीयः ' (२।१।७६) ढ०ड० । अनेन ।
=
'प्रत्यये च' अत्र सूत्रे किं निमित्तं "च" कृतः ? वाऽनुवृत्त्यर्थः ॥ छ ॥
ततो हश्चतुर्थः ||१|३|३ ॥
=
[यज्ञः] 'यज देवपूजा-सङ्गतिकरण-दानेषु' (९९१) यज् । यजतीति यज्ञः । ' यजि- स्वपि रक्षि-यति-प्रच्छो नः' (५।३।८५) नप्र० । 'तवर्गस्य० ' (१।३।६०) न० ० ।
[सद्म] 'षट्टं विशरण-गत्यवसादनेषु' (९६६) षद् । 'षः सोऽष्टयै - ष्ठिव ष्वष्कः ' (२।३।९८) सद् । स सद्म । 'मन्' (उणा० ९११) मनूप्र० ।
[हश्चतुर्थः] ह् पष्ठी डस् । चतुर्णां पूरणश्चतुर्थः । 'चतुर:' ( ७।१।१६३) थट्प्र०
( २।१।७२ ) २० । 'रः पदान्ते० ' (१।३।५३) विसर्गः ।
प्रत्यये, सप्तम्येक० ङि
नाम्० । 'धुटस्तृतीयः' (२।१।७६ ) ष० ० ।
[ततः] तद् । तस्मात्ततः । ' किमद्द्यादिसर्वाद्यवैपुल्यबहोः पित् तस् ' ( ७।२।८९) पित्तस्० । 'आ द्वेर : ' (२।१।४१ ) द० → अ० । 'लुगस्यादेत्यपदे' (२।१।११३) अलोपः । प्रथमा सि । 'अव्ययस्य' ( ३।२।७) सिलोपः ।
थ । प्रथमा सि । 'सो रुः '