________________
श्री अनुयोगद्वारसूत्रम् [सू०४२६ ]
२७३
(२) जोइसियाणं भंते ! केवड्या वेउव्वियसरीरा पण्णत्ता ? गो० ! दुविहा पं० । तं०-बद्धेल्लया य मुक्केल्लया य । तत्थ णं जे ते बद्धेल्लया जाव तासि णं सेढीणं विक्खंभसूची, बेछप्पण्णंगुलसयवग्गपलिभागो पयरस्स । मुक्केल्लया जहा ओहियओरालियाणं ।
(३) आहारयसरीरा जहा नेरइयाणं तहा भाणियव्वा ।
(४) तेयग - कम्मगसरीरा जहा एएसिं चेव वेउव्विया तहा भाणियव्वा । ( सू० ४२६) (१) वेमाणियाणं भंते! केवतिया ओरालियसरीरा पन्नत्ता ? गोयमा ! जहा नेरयाणं तहा भाणियव्वा ।
(२) वेमाणियाणं भंते ! केवइया वेउव्वियसरीरा पण्णत्ता ? गो० ! दुविहा पं० । तं०- बद्धेल्लया य मुक्केल्लया य । तत्थ णं जे ते बद्धेल्लया ते णं असंखेज्जा, असंखेज्जाहिं उस्सप्पिणि-ओसप्पिणीहिं अवहीरंति कालओ, खेत्तओ असंखेज्जाओ सेढीओ पयरस्स असंखेज्जइभागो, तासि णं सेढीणं विक्खंभसूई अंगुलबितियवग्गमूलं ततियवग्गमूलपडुप्पण्णं, अहवणं अंगुलततियवग्गमूलघणप्पमाणमेत्ताओ सेढीओ । मुक्केल्लया जहा ओहिया ओरालियाणं ।
पठितत्वात् । इहापि च प्रतरापहारक्षेत्रस्य तत्क्षेत्रादमीषां सङ्घयेयगुणहीनस्याभिधानात् यदाहबेछप्पन्नंगुलसयवग्गपलिभागो त्ति षट्पञ्चाशदधिकाङ्गुलशतद्वयवर्गरूपं प्रतिभागं प्रतरस्यांशं यद्येकैको ज्योतिष्कोऽपहरति तदाऽमी सर्वं प्रतरमपहरन्ति, प्रत्येकं स्थाप्यमाना वा तावति प्रतिभा सर्वं प्रतरं पूरयन्ति, व्यन्तरेभ्य एते सङ्घयेयगुणत्वाद् बहवः, ततो व्यन्तरोक्तप्रतरप्रतिभागक्षेत्रखण्डाद् यथोक्तरूपतया सङ्घयेयगुणहीनेन स्वल्पेनापि क्षेत्रखण्डेन प्रतरमेतेऽपहरन्ति पूरयन्ति वा इति भावः ।
वैमानिकसूत्रेऽपीत्थमेव, नवरं वैमानिका: प्रज्ञापनायां भवनपति - नारक - व्यन्तर- ज्योतिष्केभ्यः प्रत्येकं सर्वेभ्योऽप्यसङ्ख्येयगुणहीनाः पठ्यन्ते, अतो विष्कम्भसूच्यां विशेष:, तमाह - तासि सेढीणमित्यादि, तासां श्रेणीनां विष्कम्भसूचिरङ्गुलस्य द्वितीयवर्गमूलं तृतीयवर्गमूलेन गुणितम् । इदमुक्तं भवति- अङ्गुलप्रमाणे प्रतरक्षेत्रे सद्भावतोऽसङ्ख्येया अपि कल्पनया द्वे शते षट्पञ्चाशदधिके श्रेणीनां भवतः २५६, अत्र प्रथमं वर्गमूलम् १६, द्वितीयम् ४, तृतीयम् २, तत्र द्वितीयं वर्गमूलं चतुष्टयलक्षणं तृतीयेन द्विकलक्षणेन गुणितं जाता अष्टौ, एवमेताः सद्भूततयाऽसङ्ख्या: कल्पना त्वष्टौ श्रेणयो विस्तरसूचिरिह गृह्यते, अहवणमित्यादि, अथवा अङ्गुलतृतीयवर्गमूलस्य द्विलक्षणस्य यो घनः अष्टौ, एतावत्यः श्रेणयोऽत्र विष्कम्भसूच्यां गृह्यन्ते इति स एवार्थः । तदेवं नारकादिसूचिभ्य एषाऽसङ्ख्येयगुणहीना मन्तव्या, शेषं सुखोन्नेयं यावत् सेत्तं खेत्तपलिओमे त्ति । तदेवं समयावलियमुहुत्तेत्यादिगाधानिर्दिष्टास्तदुपलक्षिताश्चान्येऽप्युच्चासादयो व्याख्याताः कालविभागाः,
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org