Page Text
________________
एकादशस्तम्भः ।
२९३
नित्येन यः पश्यति स पश्यति ॥ १ ॥ इसवास्ते, वे वेदवाक्यके प्रमाणसेंही गुरुताकरके अग्निहीकी पर्युपासना करते हैं,। तिस अग्निके प्रणिधानार्थ वेद स्तुतिगर्भित यह पढते हैं. ॥
मंत्रः ॥
ॐ भूर्भुवः स्वस्तत्सवितुर्वरेण्यं भर्गोदेवस्य धीमहि धियो यो नः प्रचोदयात् ॥ १ ॥७ ॥
ॐ । भूर्भुः स्वस्तत् । सवितुः । व । रे । आण्यं । भर्गोदे । वस्य धीमहि । धियः । अयः । नः । प्रचोदयात् ॥ ७ ॥
,,
व्याख्या ॥ ( धियः ) बुद्धियां (नः) हमारी - भवत्विति वाक्यशेषःहोवें कैसी बुद्धियां होवें ? ( अयः ) अयंति गच्छंतीति अयः अर्थात् गमन करनेवाली । कहां ? । (रे) अग्निविषे । अभिशब्दकरके यहां तिसकी (अग्नि) आराधना ग्रहण करनी । तब तो अग्निआराधनादिमें हमारी बुद्धियां प्रवर्तनेवाली होवें, यह अर्थ संपन्न हुआ. इति । किंविशिष्टे रे । कैसे अग्निविषे ? ( भर्गोदे ) अवतीति ऊः दाहक इत्यर्थः, अवतिधातुको श्री सिद्ध हे मधातुपाठ में दहनार्थताकरके पठन करनेसें । 'भर्ग' ईश्वर, सो 'ऊ' दाहक है जिसका, सो कहिये ' भर्गोः काम इत्यर्थः । “ यत्कालिदासः । " क्रोधं प्रभो संहर संहरेति यावद्भिरः खे मरुतां चरंति । तावत्स वन्हिर्भवनेत्रजन्मा भस्मावशेषं मदनं चकार ॥१॥ तं तिस कामको, जो ददात्याराधकेभ्यः देवे आराधकोंकेताइ, सो काही - ए ' भर्गोदः ' तस्मिन् ' भर्गोदे ' कामको देनेवाले अग्निविषे इत्यर्थः । अग्नि तर्पियोंके शास्त्रमें अग्नितर्पणसें संपत्की संप्राप्ति कथन करनेसें, और संपदाको कामका हेतुत्व होनेसें, कामकी प्राप्ति सिद्ध है । ' तथा च शिवधर्मोत्तरसूत्रं ' ।' पूजया विपुलं राज्यमग्निकार्येण संपदः । तपः पापविशुद्धयर्थं ज्ञानं ध्यानं च मुक्तिदम् ॥ १ ॥ पुनः किंविष्टे रे- फिर कैसे अग्निविषे ? ( धीमहि ) धियः- पंडिता महः- पूजका यस्य स तथा तत्र । पंडित पूजक है जिसके, ऐसे अग्निविषे । क्या स्वच्छंदेकरके हमारि बुद्धियां प्रवर्तती हैं ? नही. सोही कहे हैं. । ( प्रचोदयात्) चोदनं चोदया
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 003207 |
| Book Title | Tattvanirnaya Prasada |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Atmaramji Maharaj |
| Publisher | Amarchand P Parmar |
| Publication Year | 1902 |
| Total Pages | 878 |
| Language | Hindi, Sanskrit |
| Classification | Book_Devnagari |
| File Size | 20 MB |