Page Text
________________
गणिततिलकम्
[श्रीपतिघनराशेश्चतुःषष्ट्यां छेदघनेन भागे लब्धं सप्तशत्येकाधि(क)नवतिरेकोनत्रिंशचतुष्पष्टिच्छेदा, यथा {":१}।
द्वितीयोदाहरणमाह-पण्णां त्र्यंशेत्यादिन्यासः { .}| भागापवाहित्वात् हरनिनेत्यादिना त्रिगुणाः षट् जाता अष्टादश, एकापनयने जाताः सप्तदश त्रिच्छेदाः, ५ यथा {१५} । ततोऽशघनार्थं स्थाप्यो घनोऽन्त्यस्येत्यादिविधिर्यथा अङ्करीत्या सप्तदशानामेकोऽन्त्यस्तस्य धन एक एव संस्थाप्यो यथा {२} । अन्यत्र तस्य एकस्य कृतिरेक एव त्रिनो जातास्त्रयः । अस्यादि सप्तकम् , तेन हतास्त्रयो जाता एकविंशतिस्ततो मूलस्थाने स्थानाधिकं {१७} । अन्यत्रादिमस्य सप्तकस्य कृतिः-वर्ग एकोनपञ्चाशत् , अन्त्येन एकेन हतास्तदवस्थौ च त्रिहता जातं १० सप्तचत्वारिंशदधि(क)शतम् । ततो मूलस्थाने स्थानाधिकं स्थाप्या, यथा १३१० । आदेः सप्तकस्य घनस्त्रिचत्वारिंशदधि(क)त्रिशती मूलस्थाने स्थानाधिक स्थाप्या यथा ३१ । एषां सर्वेषां योगे जाताः चतुःसहस्री नवशती त्रयोदश च । अयमंशघनाङ्कस्तत्रांशधने छिदो घनेति छिदः-छेदस्य त्रिकलक्षणस्य यो घनः सप्तविंशतिरूपस्तेन हृते । अयमर्थः-चतुःसहस्रप्रभृत्यंशघनाङ्कस्य १५ सप्तविंशत्या छेदघनेन भागे लब्धं एकाशीत्यधि(क)शतम् , शेषाङ्कः पइविंशतिः सप्तविंशतिच्छेदा, यथा { १९३}, लब्धस्योपरि स्थाप्यमानत्वात् ।
तृतीयोदाहरणमाह-पडंशकस्येति । न्यासो यथा {१} । अत्रांशधन एक एव । तत्रैकलक्षणांशघने छिदो घनेनेति छिदः षट्करूपस्य सदृशत्रिराशिघातात् षोडशाधि(क)द्विशतरूपो घनस्तेन हृते भाज्याभावात् तदेव लब्धं एकोऽशः २० षोडशाधि(क)द्विच्छेदकः, यथा {१६}।
चतुर्थोदाहरणमाह-त्रिलवस्य चैवम् । न्यासः {3} । अत्राप्येकलक्षण एवांशपने छिदो घनेनेति छिदस्त्रिकस्य घनेन सदृशत्रिराशिघातात् सप्तविंशतिलक्षणेन विभक्ते उपरिभावादेतदेव लब्धं एकः सप्तविंशतिच्छेदः, यथा {३.} । एवं भिन्नघनः समाप्तः ॥ २५
भिन्नघनमूलम्अथ भिन्नघने करणसूत्रं वृत्तार्धमाह
लवघनमूले हरपदभक्ते । गणितविधिज्ञा घनपदमाहुः॥४३॥ व्याख्या-प्राग् लब्धभिन्नघनरूपाणामेकाधिकनवतिसप्तशती पइविंशतिसप्तविंशतिच्छेदरूपप्रभृतीनां मध्ये ये उपर्यङ्कास्ते लवघनास्तेषां भागानुबन्धा
१ शशिवदना । एतल्लक्षणम्-"शशिवदना न्यौ' ।
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 003174 |
| Book Title | Ganittilakam Savrtuttikam |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Hiralal R Kapadia |
| Publisher | Oriental Research Institute Vadodra |
| Publication Year | 1937 |
| Total Pages | 214 |
| Language | Hindi |
| Classification | Book_Devnagari |
| File Size | 11 MB |