Page Text
________________
प्रकाशिका टीका - सप्तमवक्षस्कारः सु. ७ तापक्षेत्रसंस्थितिनिरूपणम्
९३.
को हेतुरिति चेदत्रोच्यते - जम्बूद्वीपचक्र वालक्षेत्रस्य त्रयो भागा मेरोर्द क्षणपार्श्वे, तस्यैव मेरोरुत्तरपार्श्वे च त्रयो भागाः, मेरुपर्वतस्य पूर्वभागे द्वौ द्वौ भागौ च पश्चिमतः, एवं सर्वेषां भागानां संकलने कृते सति दश भागा भवन्ति, तत्र भरतक्षेत्रे वर्तमानः सूर्यः सर्वाभ्यन्तरमण्डले चरन् मेरोर्दक्षिणभागगतान् त्रीन् भागान् प्रकाशयति स्वकीयतापेन व्याप्नोति, त्रीन् भागान् उत्तरसम्बन्धिनः, यदा तु ऐवतगतः सूर्यो भवति तदा द्वौ भागौ पूर्वस्यां रात्रि भवति, द्वौ भागौ च पश्चिमायां रात्रिर्भवति, यथा यथाक्रमेण दाक्षिणात्य औत्तराहो वा सूर्यः संचरति, तथा तथा तयोरपि सूर्ययोस्तापक्षेत्रमग्रतो वर्द्धते पृष्ठतश्च हीयते । एवं क्रमेण संचरणस्वभावे तापक्षेत्रे यदा एकः सूर्यः पूर्वस्यां दिशि पर सूर्योऽपरस्यां दिशि वर्तते तदा पूर्वपश्चिम दिशोः प्रत्येकं त्रीन् भागान् तापक्षेत्रम् द्वौ भागौ दक्षिणोत्तरयोः का ज्ञान अच्छी तरह से हो जाय इस के लिये ऐसा कहा गया है।
शंका- दश से भाग करनेका क्या कारण है ? तो इस सम्बध में ऐसा कहना हैं कि जम्बूद्वीप चक्रवाल क्षेत्र के तीन भाग मेरु के दक्षिण पार्श्व में हैं और मेरु के उत्तर पर्श्व में उसके तीन भाग हैं तथा मेरु के पूर्व भाग में दो भाग हैं और पश्चिम में दो भाग हैं इस तरह से ये सब भाग १० हैं इन में से भरत क्षेत्र में वर्तमान सूर्य सर्वाभ्यन्तर मण्डल में चलते समय मेरु के दक्षिण भाग में स्थित ३ भागों को प्रकाशित करता है और उत्तर सम्बन्धी तीन भागों को प्रकाशित करता है और जब सूर्य ऐरवत क्षेत्र गत होता है तब दो भागों तक पूर्व दिशा में रात्रि होती है और दो भागों तक पश्चिम दिशा में रात्रि होती है तथा जब दक्षिण दिशा में और उत्तर दिशा में सूर्य का संचार जैसा २ क्रमशः होता है उसी २ तरह से उन दोनों सूर्यो का तापक्षेत्र आगे बढता जाता है और पीछे कम होता है इस तरह क्रम से ताप क्षेत्र में जब एक सूर्य पूर्व दिशा
શકા દશના જે ભાગાકાર કરવામાં આવેલ છે તેનુ શું કારણ છે? આ સંબ"ધમાં આમ કહેવુ છે કે જમૂદ્રીપ ચક્રવાલ ક્ષેત્રના ત્રણ ભાગેા મેરુના દક્ષિણપાશ્વ માં છે અને મેરુના ઉત્તરપા માં તેના ત્રણ ભાગેા છે. તેમજ મેરુના પૂર્વ ભાગમાં એ ભાગે છે અને પશ્ચિમમાં એ ભાગે છે. આ પ્રમાણે એ બધા ભાગે ૧૦ છે. એમાંથી ભરક્ષેત્રમાં વમાન સૂ સર્વાભ્ય:તરમંડળમાં ગતિ કરતી વખતે મેરુના દક્ષિણભાગમાં સ્થિત ૩ ભાગેને પ્રકાશિત કરે છે. અને ઉત્તર સ`બંધી ત્રઝુ ભાગેને પ્રકાશિત કરે છે અને જ્યારે સૂર્ય' અરવત ક્ષેત્રગત હાય છે ત્યારે એ ભાગે સુધો પૂર્વાદિશામાં રાત હૈાય છે અને બે ભાગ સુધી પશ્ચિમદિશામાં રાત હાય છે તેમજ જયારે દક્ષિણ દિશામાં અને ઉત્તરદિશામાં સૂર્યનું સંચરણુ જેમ-જેમ ક્રમશઃ થાય છે તેમ તેમ તે અન્ને સૂર્યાંનુ તાપક્ષેત્ર આગળ વધતુ જાય છે અને પાછળ ઓછા થતા જાય છે. આ પ્રમાણે ક્રમથ્ય તાપક્ષેમાં જ્યારે એક સૂર્ય પૂર્વદિશામાં હોય છે અને બીજો સૂય પશ્ચિમર્દિશામાં ડાય છે ત્યારે પૂર્વ-પશ્ચિમદિશામાં દરેકમાં ત્રણ-ત્રણ ભાગો
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 003156 |
| Book Title | Agam 18 Upang 07 Jambudveep Pragnapti Sutra Part 03 Sthanakvasi |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Kanhaiyalal Maharaj |
| Publisher | Jain Shastroddhar Samiti Ahmedabad |
| Publication Year | 1978 |
| Total Pages | 562 |
| Language | Prakrit, Sanskrit, Hindi, Gujarati |
| Classification | Book_Devnagari, Agam, Canon, & agam_jambudwipapragnapti |
| File Size | 17 MB |