________________
प्रकाशिका टीका-चतुर्थवक्षस्कारः सू. २८ द्वितीय सुकच्छविजयनिरूपणम् ध्यते तथा सति पश्चाशदधिक सप्तशती ७५० सम्यते, इदं च विष्कम्भप्रमाणं दक्षिणोत्तरयो भांगयोरन्तर्वतिनीनां पण्णां नदीनां षभिर्भागे हते लभ्यते इति, आयामस्तु विजयस्य तद्वक्षस्कारपर्वतान्तरनदीमुखबनानां च सम एवेति, ननु अन्तरनदीनामुक्त आयामो न सङ्गच्छते पश्चचवारिंशत्सहस्रप्रमाणस्यैवायामस्य सत्चात् तथा चोक्तम्
जावइया सलिलाओ माणुसलोगंमि सव्वंमि ।
पणयालीस सहस्सा आयामो होइ सबसरियाणं ॥ एतच्छाया-यावत्यः सलिला मानुष्यलोके सर्वस्मिन् ।
पञ्चचत्वारिंशत् सहस्वाणि आयामो भवति सर्व सरिताम् ॥ इतिचेत्, अत्रोच्यते-पञ्चदत्वारिंशत्सहसायामप्रतिपादक.श्चन मिदं भरतान्तर्गतगङ्गादि
यह प्रमाण जंबूद्वीप के एक लाख शोजन विष्कंभ से शोधित करने पर ७५० सात सो पचास योजन रह जाता है। यह विष्कंभ प्रमाण दक्षिण एवं उत्तर भाग में अन्तवर्तिनी छह नदीयों के छह से भाग देने पर निकलता है।
विजय वक्षस्कार का आयान एवं अन्तवर्ति वक्षस्कारों का एवं नदी मुख वनों का आयाम समान ही कहा है
शंका-अन्तर्नदीयों का उक्त आयाम कहना ठीक नहीं होगा कारण चोपन हजार का ही-आयाम पहले कहा है कहाँ भी है-सर्व मनुष्य लोक में जितनी नदीयाँ हैं उनका आयाम चोपन हजार योजन का ही कहा है। ___ उत्तर-चोपन हजार योजन का आयाम का प्रतिपादक यह बचन भरत क्षेत्रान्तर्गत गंगादि नदीयों का साधारण कहा है अतः जैसे वहां नदी क्षेत्र का अल्प परिणाम होने से अनुपपत्ति होने से उसकी उपपत्ति कोट्ठाकरण न्याय का आश्रयणीय है
આ પ્રમાણે જબૂદ્વીપના એકલાખ યે જનના વિકૅભમાંથી બાદ કરવાથી ૭૫૦ સાડાસાત જન શેષ રહે છે આ વિષ્કણનું પ્રમાણ દક્ષિણ અને ઉત્તર ભાગમાં અન્તર્વતિ છ નદીને છથી ભાગવાથી નીકળે છે. વિજય વક્ષસ્કારનો આયામ અને અન્તર્વતિ વક્ષસ્કાર અને નદી મુખવનને આયામ સરખે જ છે.
શંકા-અન્તર્નાદીને એ પ્રમાણેનો આયામ કહે તે બરાબર નથી કારણ કે-તે આયામ ચોપન હજાર એજનનો જ કહ્યું છે. કહ્યું પણ છે–બધા મનુષ્ય લેકમાં જેટલી નદી છે, તેને આયામ ચિપન હજાર એજનને જ છે.
ઉત્તર-ચોપન હજાર એજનને જ આયામ કહે. તે બરાબર નથી. કારણ કે–તે પ્રમા શેના આયામનું પ્રતિપાદક આ વચન ભરતક્ષેત્રવતિ ગંગાદિ નદીનું સાધારણ કહેલે છે. જેથી ત્યાં નદી ક્ષેત્રનું અ૫પ્રમાણુ કહેવાથી સંગતતા ન થવાથી તેની સંગતી માટે કેપ્ટાકરણ ન્યાયનો આશ્રય લઈને સમજી લેવું.
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
