________________
भावप्राभृतं ।
समरणं, विप्राणसमरणमुच्यते-गृध्रपृष्टमिति संज्ञिते कृते प्रवर्तते । दुर्भिक्षे कान्तारे दुरुत्तरे पूर्वशत्रुभये दुष्टनृपभये स्तेनभये तिर्यगुपसर्गे एकाकिनः सोढुमशक्ये ब्रह्मव्रतनाशादिचारित्रदूषणे च जाते संविग्नः पापभीरुः कर्मणामुदयमुपस्थितं ज्ञात्वा सोढुमशक्तः तन्निस्तरणस्यासत्युपाये सावधकरणभीरुः विराधनमरणभीरुश्च एतस्मिन् करणे जाते कालेऽमुमिन् किं भवेत्कुशलमिति गणयता यधुपसर्गत्रासितोऽहं संयमाद्मश्यामि तत: संयमभ्रष्टो दर्शनादपि न वेदनामसंक्लिष्टः सोढुं प्रव्रज्यामुत्सहे ततो रत्नत्रयाराधनाच्युतिममेति निश्चितमतिनिर्मायः चरणदर्शनविशुद्धः धृतिमान् ज्ञानसहायोऽनिदानोऽर्हदन्तिके आलोचनामासाद्य कृतशुद्धिलेश्यप्राणापाननिरोधं करोति यत्तद्विप्पाणसमरणमुच्यते। शस्त्रग्रहणेन यद्भवति तद्गृध्रपृष्ठमित्युच्यते मरणविकल्पसंभवप्रदर्शन मिदं सर्वत्र कर्तव्यतयोपदिश्यते । भक्तप्रत्याख्यानं, प्रायोपगमनमरणं, इंगिनीमरणं, केवलमरणं चेति । इत्येतान्येवोत्तमानि पूर्वपुरुषैः प्रवर्तितानि सप्तदशसु मध्ये त्रीण्युत्तमानि सुमरणानि । प्रायोपगमनं दर्भासने स्थितः स्वयमुपसर्ग न निवारयति, चेत्कोपि निवारयति तदा निवारयितुं ददाति । इंगिनीमरणे निवारयितुमपि न ददाति । केवलिमरणं तीर्थकरगणधरानगारकेवलिमरणं ज्ञातव्यं । एतन्मरणत्रयं सुमरणं हे जीव ! त्वं भावय ।
सो णत्थि दव्वसवणो परमाणुपमाणमेत्तओ णिलओ। जत्थ ण जाओ ण मओ तियलोयपमाणिओ सव्वो ॥३३॥
स नास्ति द्रव्यश्रमणः परमाणुप्रमाणमात्रो निलयः। __यत्र न जातः न मृतः त्रिलोकप्रमाणकः सर्वः ॥ सो णत्थि स नास्ति न विद्यते । णिलओ गृहं स्थानं । कथंभूतो निलयः, परमाणुपमाणमेत्तओ परमाणुप्रमाणमात्रः अविभागी
१ नि. टी. । २ यो. टी. ।
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
