________________
चतुर्थोऽध्यायः ।
लोकद्वयेन भाषासमितिलक्षणमाह-कर्कशा परुषा की निष्ठुरा पर कोपिनी । छेदङ्करा मध्यकृशातिमानिन्यनयङ्करा ।। १६५ ॥ भूतहिंसाकरी चेति दुर्भाषां दशधा त्यजन् । हितं मितमसंदिग्धं स्याद्भाषासमितो वदन् ॥
१६६ ॥
( युग्मम् )
स्यात्साधुः । कीदृशः ? भाषासमितः । किं कुर्वन् ? कर्कशा दिदशविधां दुर्भाषां दुष्टवाचां त्यजन् वर्जयन् हितं मितमसंदिग्धं वदंश्च । तत्र (1) कर्कशा संतापजननी -मूर्खस्त्वं, बलीवर्दस्त्वं न किंचिज्जानासीत्यादिका । ( २ ) परुषा मर्मचालनी त्वमनेकदोषदुष्टोसीति । ( ३ ) कट्टी उद्वेगजननी - जातिहीनस्त्वं निर्धर्मस्त्वमिति । ( ४ ) निष्ठुरा - स्वां मारयिष्यामि, शिरस्ते कर्तयिष्यामीति । ( ५ ) परकोपिनी - किं ते तपः, प्रहसनशीलो निर्लजस्त्वमिति । ( ६ ) छेदङ्करा छेदकरी वीर्यशीलगुणानां निर्मूलविनाशकरी अथवाऽसद्भूत दोषोद्भावनी । (७) मध्यकृषा ईदृशी निष्ठुरा वाग् यास्थनां मध्यमपि कृष्यति तनू करोति । ( 4 ) अतिमानिनी आत्मनो महत्त्वख्यापनपरान्येषां निन्दापरा च । ( ९ ) अनयङ्करा शीलानां खण्डनकरी अन्योन्यसङ्गतानां वा विद्वेषकारिणी । (१०) भूतहिंसाकरी प्राणिनां प्राणवियोगकरी | हितं स्वपरोपकारकम् । मितं विवक्षितार्थोपयोगि । असं. दिग्धं संशयानुत्पादकम् । भाषासमितिरस्यास्तीति ' अर्श आदि ' त्वात्मशं
८
सायामप्रत्ययः ।
एषणासमितिलक्षणमाह-
Jain Education International
३१५
विभाङ्गारादिशङ्काप्रमुखपरिकरैरुद्मोत्पाददोषैः, प्रस्मायें वीरचर्यार्जितममलमधः कर्ममुग् भावशुद्धम् । स्वान्यानुग्राहि देहस्थितिपटु विधिवद्दत्तमन्यैश्च भक्त्या, कालेनं मात्रयाश्नन् समितिमनुषजत्येषणायास्तपोभृत् ॥ १६७॥
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
