________________
१८
----
नन्ववादिषुः । सुप्रसिद्धं किल चीनदेशीययात्रिणां ह्युएन्सांग - ' इत्सांग - प्रभृतीनां भारतयात्रावर्णनम्, यत्र हि ते समागत्य भारतीय साहित्यं महता गौरवेण स्वभाषायां निन्युः । एतदर्थं कियान् परिश्रमः सोढस्तैः कियती दूरयात्रा चाऽनुभूता कियन्तः पण्डिताश्च स्वप्रयोजनसिद्ध्यर्थमुपासितास्तैः, इत्याद्यध्यवसायस्तेषां यात्रावर्णने सुस्पष्ट एवैतिहासिकानाम् । फलमिदं तस्य संपन्नम् - आर्यावर्ताद् बौद्ध साहित्ये विलयं गतेऽपि तत्संबन्धिनो बहवो ग्रन्थाश्वीनभाषयाऽनूदिताः सांप्रतं चीनदेशे समुपलभ्यन्ते । नैतत् किल भारतीयानां स्वसाहित्य कीर्तिकीर्तनं स्वमुखजल्पितम् अपि तु इदंयुगस्य सुप्रथिताः प्रामाणिकाः साहित्यानुरागिणः पाश्चात्त्यदेशीया एव तत्तेषु साहित्यविवरणपुस्तकेषु इदं सडिण्डिमघोषमुद्धोषयन्ति । एवं सति भारतीय साहित्येन चीनसाहित्यस्य कस्यचिदंशस्य जननं संपादितमिति न किं वक्तुं शक्यते ? सत्येवं च भारतीयं साहित्यं विश्वसाहित्यमिति न किं साधयितुं प्रभवेम ?
"
पाश्चात्त्यदेशीयैरस्मत्साहित्याद्दर्शनशास्त्राणां न्याय ( तर्क ) शास्त्रस्य ज्यौतिषादिविषयाणां च स्वभाषायां वर्तमानसमय एव समावेशः कृतो यं हि सांप्रतिका उभयभाषाविद्वांसः प्रत्यक्षं परिजानते । चत्वारिंशद्वर्षेभ्यः पूर्वं तर्कादिविषयपाठनाय नासन् समुचिताः समपेक्षिताश्च ग्रन्था इंग्लिश भाषायाम् परं सांप्रतं 'लॉजिकू' (Logic) विषयस्य पाठ्यक्रम: ( Course ) खतन्त्ररूपेण नियमित -
"
1 Cf. "Yuan Chwang's Travels in India" by Hüan Tsang. and also the Records of Buddhist Practices in India by I-tsang.
Jain Education International For Private & Personal Use Only www.jainelibrary.org
