Page Text
________________
२३४
श्रीमदराजचन्द्रजैनशास्त्रमालायाम् । आत्मनश्चारित्रज्ञानदर्शनत्वद्योतनमेतत् ;जो चरदि णादि पिच्छदि अप्पाणं अप्पणा अणण्णमयं सो चारित गाणं दसणमिदि णिचिदो होदि ॥१६२॥
यश्चरति जानाति पश्यति आत्मानमात्मनानन्यमयं । ___स चारित्रं ज्ञानं दर्शनमिति निश्चितो भवति ॥ १६२ ॥ यः खल्वात्मानमात्ममयस्वादनन्यमयमात्मनाचरति । स्वभावनियतास्तित्वेनानुवर्तते । आत्मना जानाति । स्वप्रकाशकत्वेन चेतयते । आत्मना पश्यति । याथातथ्येनावलोकयते । स खल्वात्मैव चारित्रं ज्ञानं दर्शन मिति । कर्तृकर्मकरणानाममेदानिश्चितो भवति । अतयव्यवहारमोक्षमार्गयोः साध्यसाधकभावो नितरां संभवतीति ॥ १६१ ॥ अथाभेदेनात्मैव दर्शनज्ञानचारित्रं भवतीति कथनद्वारेण पूर्वोक्तमेव निश्चयमोक्षमार्ग दृढयति;-हवदि भवति सो सः कर्ता । किं भवति ? चारित्तं णाणं दंसणमिदि चारित्रज्ञानदर्शनत्रितयमिति णिच्छिदो निश्चितः । स कः ? जो यः कर्ता । किं करोति। चरदि णादि पेच्छदि चरति स्वसंवित्तिरूपेणानुभवति जानाति निर्विकारस्वसंवेदनज्ञानेन रागादिभ्यो भिन्नं परिछिनत्ति पश्यति सत्तावलोकदर्शनेन निर्विकल्परूपेणावलोकयति अथवा विपरीताभिनिवेशरहितशुद्धात्मरुचिपरिणामेन श्रद्दधाति । कं ? अप्पाणं निजशुद्धात्मानं । केन कृत्वा ? अप्पणा वीतरागस्वसंवेदनज्ञानपरिणतिलक्षणेनान्तरात्मना । कथंभूतं ? अणपणमयं नान्यमयं अनन्यमयं मिथ्यात्वरागादिमयं न भवति । अथवानन्यमयमभिन्नं । केभ्यः ? केवलज्ञानाद्यनंतगुणेभ्य इति । अत्र सूत्रे यतः कारणादभेदविवक्षायामात्मैव दर्शनज्ञानचारित्रत्रयं भवति ततो ज्ञायते द्राक्षादिपानकवदनेकमप्यभेदविवक्षायामेकं निश्चयरत्नत्रयलक्षणं जीवस्वभावनियतचरितं मोक्षमार्गो भवतीति भावार्थः । तथाचोक्तमात्माश्रित उद्योत कर दिखाते हैं;-[ यः ] जो पुरुष [ आत्मनः ] अपने निजस्वरूपसे [ आत्मानं ] आपको [ अनन्यमयं ] ज्ञानादि गुणपर्यायोंसे अभेदरूप [चरति ] आचरण करता है [ जानाति ] जानता है [ पश्यति ] श्रद्धान करता है [ सः ] वह पुरुष [ चारित्रं ] आचरण-गुण [ ज्ञानं ] जानना [ दर्शनं ] देखना [ इति ] इसप्रकार द्रव्यसे नामसे अभेदरूप [ निश्चितः ] निश्चयसे स्वयं दर्शनज्ञानचरित्ररूप [ भवति ] होता है । भावार्थ-निश्चयसे जो पुरुष आपके द्वारा आपको अभेदरूप आचरण करता है, क्योंकि अभेदनयसे आत्मा गुणगुणीभावसे एक है, अपने शरीरकी निश्चलता अस्तिरूप प्रवर्तमान है और अन्य कारणके विना आप ही आपको जानता है, स्वपरप्रकाश चैतन्य शक्तिके द्वारा अनुभवी होता है और आपही के द्वारा यथार्थ देखता है सो आत्मनिष्ट भेदविज्ञानी पुरुष आपही चारित्र है, आप ही ज्ञान है, आप ही दर्शन है। इसप्रकार गुणगुणीभेदसे आत्मा कर्ता है, ज्ञानादि कर्म हैं, शक्ति करण है, इनका आपसमें नियमसे
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 002941 |
| Book Title | Panchastikaya |
| Original Sutra Author | Kundkundacharya |
| Author | |
| Publisher | Shrimad Rajchandra Ashram |
| Publication Year | 1969 |
| Total Pages | 294 |
| Language | Sanskrit, Hindi |
| Classification | Book_Devnagari & Philosophy |
| File Size | 18 MB |