SearchBrowseAboutContactDonate
Page Preview
Page 269
Loading...
Download File
Download File
Page Text
________________ २३२ श्रीमद्राजचन्द्रजैनशास्त्रमालायाम् । स्येव शुद्धजीवस्य कथंचिद्भिन्नसाध्यसाधनभावाभावात्स्वयंसिद्धस्वभावेन विपरिणममानस्य निश्चयमोक्षमार्गस्य साधनभावमापद्यत इति ॥१६॥ व्यवहारमोक्षमार्गसाध्यभावेन निश्चयमोक्षमार्गोपन्यासोऽयम् - णिञ्चयणयेण भणिदो तिहि तेहिं समाहिदो हु जो अप्पा । ण कुणदि किंचिवि अण्णं ण मुयदि सो मोक्खमग्गोचि ॥१६१॥ निश्चयनयेन भणितनिभिस्तैः समाहितः खलु यः आत्मा । न करोति किंचिदप्यन्यं न मुञ्चति स मोक्षमार्ग इति ।।१६१।। सम्यग्दर्शनज्ञानचारित्रसमाहित आत्मैव जीवस्वभावनियतचरित्रत्वानिश्चयेन मोक्षमार्गः। अथ खलु कथञ्चनानाधविद्याव्यपगमाद्व्यवहारमोक्षमार्गमनुपपन्नो धर्मादितत्त्वार्थाश्रद्धानाङ्गपूर्वगतार्थाज्ञानातपश्चेष्टानां धर्मादितत्त्वार्थभद्धानाङ्गपूर्वगतार्थज्ञानतपश्चेष्टानाच त्यागोपादानाय प्रारब्धविविक्तभावव्यापारः, कुतश्चिदुपादेयत्यागे त्याज्योपादाने च पुनः प्रवर्तितप्रव्यवहारमोक्षमार्गलक्षणं । अयं व्यवहारमोक्षमार्गः स्वपरप्रत्ययपर्यायाश्रितं भिन्नसाध्यसाधनभावं व्यवहारनयमाश्रित्यानुगम्यमानो भव्यजीवस्य निश्चयनयेनाभिन्नसाध्यसाधनभावाभावात्स्वयमेव निजशुद्धात्मतत्त्वसम्यश्रद्धानज्ञानानुष्ठानरूपेण परिणममानस्यापि सुवर्णपाषाणस्याग्निरिव निश्चयमोक्षमार्गस्य बहिरंगसाधको भवतीति सूत्रार्थः ।। १६० ॥ एवं निश्चयमोक्षमार्गसाधकव्यवहारमोक्षमार्गकथनरूपेण पंचमस्थले गाथा गता । अथ पूर्व यद्यपि स्वसमयव्याख्यानकाले "जो सव्यसंगमुक्को" इत्यादि गाथाद्वयेन निश्चयमोक्षमार्गो व्याख्यातः तथापि पूर्वोक्तव्यवहारमोक्षमार्गेण साध्योयमिति प्रतीत्यर्थं पुनरप्युपदिश्यते;-मणिदो भणितः कथितः । केन ? णिच्छयणयेण निश्चयनयेन । स कः ? जो अप्पा यः आत्मा । कथंभूतः ? तिहि तेहि समाहिदो य त्रिभिस्तैदर्शनज्ञानचारित्रैः समाहित एकापः । पुनरपि किं करोति यः ? ण कुणदि किंचिवि शुद्ध जीवको किसी एक अभिन्न साध्यसाधनभावकी सिद्धि है क्योंकि अपने ही उपादान कारणसे स्वयमेव निश्चय मोक्षमार्गकी अपेक्षा शुद्ध भावोंसे परिणमता है वहां यह व्यवहार निमित्तकारणकी अपेक्षा साधन कहा गया है। जैसे सोना यद्यपि अपने शुद्ध पीतादि गुणोंसे प्रत्येक आंचमें शुद्ध चोखी अवस्थाको धारण करता है तथापि बहिरंग निमित्त कारण अग्नि आदि वस्तुका प्रयल है वैसे ही व्यवहारमोक्षमार्ग है ॥ १६० ॥ आगे व्यवहारमोक्षमागसे साधित निश्चय मोक्षमार्गका स्वरूप दिखाया जाता है;-[ निश्चय नयेन ] निश्चयनयसे [ तैः त्रिभिः ] उन तीन निश्चय सम्यग्दर्शन, सम्यग्ज्ञान और सम्यकचारित्रसे [ समाहितः ] परमरसीभावसंयुक्त [ यः आत्मा ] जो यह आत्मा [ खलुः ] निश्चयसे [ भणितः ] कहा गया है सो यह आत्मा [ अन्यत् ] अन्य परद्रव्यको [ किश्चिदपि ] कुछ भी [ न करोति ] नहीं करता Jain Education International For Private & Personal Use Only www.jainelibrary.org
SR No.002941
Book TitlePanchastikaya
Original Sutra AuthorKundkundacharya
Author
PublisherShrimad Rajchandra Ashram
Publication Year1969
Total Pages294
LanguageSanskrit, Hindi
ClassificationBook_Devnagari & Philosophy
File Size18 MB
Copyright © Jain Education International. All rights reserved. | Privacy Policy