Page Text
________________
पचास्तिकायः ।
वेशः समुद्भिन्नसम्यग्ज्ञानज्योतिः कर्तृत्वभोक्तृत्वाधिकारं परिसमाप्य सम्यक्प्रकटितप्रभुत्वशक्तिर्ज्ञानस्यैवानुमार्गेण चरति, तदा विशुद्धात्मतत्वोपलंभनरूपमपवर्गनगरं विगाहत इति ॥ ७० ॥
अथ जीवविकल्पा उच्यते;
एको चैव महप्पा सो दुवियप्पो तिलक्खणो होदि । चदु चकमणो भणिदो पंचग्गगुणप्पधाणो य ॥७१॥ छक्कापकमजुत्तो उवउत्तो सत्तभङ्गसन्भावो ।
अट्ठासओ णवत्थो जीवो दसट्टाणगो भणिदो ॥ ७२ ॥ जुम्मं ।
एक एव महात्मा स द्विविकल्पस्त्रिलक्षणो भवति । चतुश्चंक्रमणो भणितः पञ्चाप्रगुणप्रधानश्च ॥ ७१ ॥
गच्छति । किं ? णिव्वाणपुरं अव्याबाधसुखाद्यनंतगुणास्पदं शुद्धात्मोपलंभलक्षणं निर्वाणनगरं । पुनरपि किंविशिष्टः स भव्यः ? धीरो धीरः घोरोपसर्गपरीषहकालेपि निश्चयरत्नत्रयलक्षणसमारच्युतः पाण्डवादिवदिति भावार्थ: ।। ७० ।। इति कर्मरहितत्वव्याख्यानेन द्वितीयगाथा गता । एवं “ओगाढगाढ" इत्यादि पूर्वोक्तपाठक्रमेण परिहारगाथासप्तकं गतं । इति जीवास्तिकायव्याख्यानरूपेषु प्रभुत्वादिनवाधिकारेषु मध्ये पंचभिरंतरस्थलैः समुदायेन " जीवा अणाइणिहणा" इत्याद्यष्टादशगाथाभिः कर्तृत्वभोक्तृत्वकर्मसंयुक्तत्वत्रयस्य यौगपद्यव्याख्यानं समाप्तं । अथ तस्यैव नवाधिकारकथितजीवास्तिकायस्य पुनरपि दशविकल्पैर्विशतिविकल्पैर्वा विशेषव्याख्यानं करोति; - एको चेव महप्पा सर्वसुवर्णसाधारणेन षोडशवर्णिकगुणेन यथा सुवर्णराशिरेकः तथा सर्वजीवसाधारणकेवलज्ञानाद्यनंतगुणसमूहेन शुद्धजीवजातिरूपेण संप्रहनयेनैकचैव महात्मा अथवा उवजुत्तो सर्वजीवसाधारणलक्षणेन केवलज्ञानदर्शनोपयोगेनोपयुक्तत्वापरिणतत्वादेकः । कचिदाह । यथैोपि चंद्रमा बहुषु जलघटेषु भिन्नभिन्नरूपो दृश्यते तथैकोपि प्रत्यक्ष ज्ञानमार्ग में प्रवृत्ति करता है । भावार्थ ——जो जीव काललब्धि पाकर अनादि अftद्याको विनाश करके यथार्थ पदार्थोंकी प्रतीतिमें प्रवृत्त होता है, प्रगट भेदविज्ञान ज्योतिसे कर्तृत्व- भोक्तृत्वरूप अंधकारको विनाश कर आत्मीक शक्तिरूप अनंत स्वाधीन बलसे स्वरूपमें प्रवृत्त होता है । वह जीव अपने शुद्धस्वरूपको प्राप्त होकर मोक्ष अवस्थाको पाता है ॥७२॥ आगे जीवद्रव्यके भेद करते हैं; - [ सः जीवः ] वह जीवद्रव्य [ महात्मा ] अविनाशी चैतन्य उपयोगसंयुक्त है, इस कारण [ एक एव ] सामान्य नयसे एक ही है । जो जीव है सो चैतन्यस्वरूप है, इस कारण जीव एक ही कहा जाता है । वह ही जीवद्रव्य [ द्विविकल्पः ] ज्ञानोपयोग दर्शनोपयोगके भेदसे दो प्रकार भी
कहा
१ निराकृत्य ।
Jain Education International
१२३
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 002941 |
| Book Title | Panchastikaya |
| Original Sutra Author | Kundkundacharya |
| Author | |
| Publisher | Shrimad Rajchandra Ashram |
| Publication Year | 1969 |
| Total Pages | 294 |
| Language | Sanskrit, Hindi |
| Classification | Book_Devnagari & Philosophy |
| File Size | 18 MB |