Page Text
________________
पचास्तिकायः ।
कुर्वन् स्वयं स्वभावं आत्मा कर्त्ता स्वकस्य भावस्प | न हि पुद्गलकर्मणामिति जिनवचनं ज्ञातव्यम् ||६१ ||
निश्चयेन जीवस्य स्वभावानां कर्तृत्वं पुद्गलकर्मणामकर्तृत्वं चागमेनोपदर्शितमत्र इति ॥ ६१ ॥
-
अत्र निश्चयेनाभिन्नकारकत्वात् कर्मणो जीवस्य च स्वयं स्वरूपकर्तृत्वमुक्तम् ;कम्मं पिस कुव्वदि सेण सहावेण सम्ममप्पाणं । जीवो विय तारिसओ कम्मसहावेण भावेण ॥ ६२ ॥
११३:
कर्मापि स्वकं करोति स्वेन स्वभावेन सम्यगात्मानं । जीवोऽपि च तादृशकः कर्मस्वभावेन भावेन ॥ ६२ ॥ कर्म खलु कर्मत्व प्रवर्तमानपुद्गलस्कंधरूपेण कर्तृतामनुविभ्राणं कर्मत्वगमनशक्तिरूपेण
Jain Education International
अथैव तदेव व्याख्यानमागम संवादेन दृढयतिः कुव्वं कुर्वाणः । कं ? सगं सहावं स्वर्क स्वभावं चिद्रूपं । अत्र यद्यपि शुद्ध निश्चयेन केवलज्ञानादिशुद्धभावाः स्वभावा भव्यते तथापि कर्मकर्तृत्वप्रस्तावादशुद्ध निश्चयेन रागादयोपि स्वभावा भण्यंते, तान् कुर्वन् सन् अत्ता कत्ता सगस्स भावस्य आत्मा कर्ता स्वकीयभावस्य ण हि पोग्गलकम्माणं नैव पुद्गलकर्मणां हु स्फुटं निश्चयनयेन कर्ता इदि जिणवयणं मुणेदव्वं इति जिनवचनं मंतव्यं ज्ञातव्यमिति । अत्र यद्यप्यशुद्धभावानां कर्तृत्वं स्थापितं तथापि ते हेयास्तद्विपरीता अनंतसुखादिशुद्धभावा उपादेया इति भावार्थ: ॥ ६१ ॥ इत्यागमसंवादरूपेण गाथा गता । अथ निश्चयेनाभेदषट्कारकीरूपेण कर्मपुद्गलः स्वकीयस्वरूपं करोति जीवोपि तथैवेति प्रतिपादयति — क्रम्मंपि सयं कर्मकर्तृ स्वयमपि स्वयमेव कुव्वदि करोति । किं करोति ? सम्ममप्पाणं सम्यग्यथा भवत्या - त्मानं द्रव्यकर्मस्वभावं । केन कारणभूतेन ? सगेण भाषेण स्वकीयस्वभावेनाभेदषट्कार कीआगमप्रमाण दिखाते हैं कि निश्चयसे जीवद्रव्य अपने भाबकमोंका ही कर्ता है पुद्गलकमका कर्त्ता नहीं है; - [ स्वकं ] आत्मीक [ स्वभावं ] परिणामको [ कुर्वन् ] करता हुआ [ आत्मा ] जीवद्रव्य [ स्वकस्य ] अपने [ भावस्य ] परिणामोंका [ कर्त्ता ] करनेवाला होता है । [ पुद्गलकर्मणां ] पुगलमयी द्रव्यकमका कर्ता [हि ] निश्चयसे [ न ] नहीं है [ इति ] इम प्रकार [ जिनवचनं ] जिनेन्द्र भगवानकी वाणी [ ज्ञातव्यं ] जानो । भावार्थ — आत्मा निश्चयसे अपने भावोंका कर्त्ता है, परद्रव्यका कर्त्ता नहीं है ।। ६१ ।। आगे निश्चयनयसे उपादानकारणकी अपेक्षा कर्म अपने स्वरूपका कर्त्ता है, ऐसा कथन करते हैं; - [ कर्म ] कर्मरूप परिणत पुद्गलस्कंध [ अपि ] निश्चयसे [ स्वेन स्वभावेन ] अपने स्वभा[ ] यथार्थ - जैसेका तैसा [ स्वकं ] अपने [ आत्मानं ] स्वरूपको
पचा० १५
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 002941 |
| Book Title | Panchastikaya |
| Original Sutra Author | Kundkundacharya |
| Author | |
| Publisher | Shrimad Rajchandra Ashram |
| Publication Year | 1969 |
| Total Pages | 294 |
| Language | Sanskrit, Hindi |
| Classification | Book_Devnagari & Philosophy |
| File Size | 18 MB |